Camille Nguyễn

Theo VNTB

Câu chuyện về “ông lớn” độc quyền ngành điện lỗ gần như quá quen thuộc. Thay vì tìm cách cắt lỗ, EVN lại đề xuất chuyển khoản lỗ ấy về cho người tiêu dùng…

Bộ Công Thương vừa có dự thảo tờ trình gửi Chính phủ về dự thảo Nghị định sửa đổi, bổ sung Nghị định 72/2025 về cơ chế, thời gian điều chỉnh giá bán lẻ điện bình quân.

Theo Bộ này, từ báo cáo của EVN (Tập đoàn Điện lực Việt Nam), do ảnh hưởng của tình hình địa chính trị, chi phí mua điện tăng cao trong giai đoạn năm 2022-2023, dẫn đến EVN gặp nhiều khó khăn trong hoạt động sản xuất, kinh doanh và số lỗ luỹ kế 2 năm này khoảng 50.029 tỷ đồng. Đến hết năm 2024, lỗ luỹ kế của công ty mẹ EVN vẫn còn khoảng 44.792 tỷ đồng.

Căn cứ theo Điều 6 Điều lệ tổ chức và hoạt động của Tập đoàn Điện lực Việt Nam ban hành kèm theo Nghị định 26/2018/NĐ-CP thì Nhà nước là chủ sở hữu của EVN. Chính phủ thống nhất quản lý và tổ chức thực hiện quyền, nghĩa vụ của chủ sở hữu nhà nước đối với EVN.

Có thể nói, thực trạng về doanh nghiệp Nhà nước kinh doanh thua lỗ là một câu chuyện hoàn toàn không mới. Đã có nhiều báo chí cũng như các chuyên gia, các buổi hội thảo xoay quanh vấn đề này. Tuy nhiên, dường như, vẫn chưa thực sự hiệu quả.

“Sở dĩ như vậy bởi doanh nghiệp Nhà nước làm việc theo tư duy lời thì ăn, lỗ thì Nhà nước chịu, nên rủi ro không phải là vấn đề lớn với họ”– chuyên gia kinh tế, bà Phạm Chi Lan chia sẻ trong một buổi hội thảo về Đổi mới cơ chế giám sát của cơ quan đại diện chủ sở hữu trong tiến trình cơ cấu lại doanh nghiệp Nhà nước.

Trong doanh nghiệp nhà nước, việc “cắt lỗ” gần như không có quy định cụ thể trong một văn bản pháp luật riêng biệt như một khái niệm độc lập nhưng vẫn có các quy định về xử lý lỗ. Trong đó có chuyển lỗ. Theo đó, quy định tại Luật Thuế thu nhập doanh nghiệp, doanh nghiệp nhà nước có thể chuyển lỗ sang các năm sau để bù trừ với thu nhập chịu thuế, nhưng thời gian chuyển lỗ tối đa là 5 năm kể từ năm phát sinh lỗ.

Và dường như EVN cũng đang làm theo cách này, nhưng có vẻ hơi chậm nên có lẽ, để nhanh chóng cắt lỗ, EVN đã chuyển sang hướng người tiêu dùng?

“EVN kiến nghị Bộ trưởng Công Thương báo cáo Thủ tướng cho phép tính toán khoản lỗ lũy kế này là một khoản chi phí được phép tính vào giá bán lẻ điện bình quân”, dự thảo tờ trình Bộ Công Thương gửi Chính phủ nêu rõ.

“Nếu làm như vậy, sẽ dẫn đến một tiền lệ rất xấu, cứ doanh nghiệp Nhà nước nào lỗ là đề xuất buộc người dân phải gánh chung số lỗ đó à? Đời sống hiện nay chưa đủ khó khăn nữa à? Là một quốc gia có nhiều hướng sản xuất điện từ năng lượng hoá thạch cho đến năng lượng tái tạo, không hạ giá điện đã không nói rồi, đã vậy còn tăng giá điện, ảnh hưởng biết bao nhiêu đến đời sống của người dân?”, ông Hai, một cư dân ở Sài Gòn bức xúc.

Quan sát biểu đồ về tình hình kinh doanh của Tập đoàn Điện lực Việt Nam, số liệu từ báo cáo tài chính doanh nghiệp, thấy rõ ràng một điều là, lợi nhuận từ trước thuế và sau thuế của doanh nghiệp này có sự khác biệt to lớn. Theo đơn vị tỷ đồng, năm 2018 trước thuế là 338,500; sau thuế là 6818; năm 2019 là 394,890 – 9720 (trước thuế – sau thuế); năm 2020 323,493 – 1598; năm 2021 là 330,244 – 5871; năm 2022 là 463,000, sau thuế là -20,747; năm 2023 là 500,719, sau thuế là -26,772; năm 2024 là 580,537, sau thuế là 8237.

Bản chất của lợi nhuận sau thuế đó là phần chênh lệch còn lại của doanh thu sau khi đã hạch toán hết các chi phí. Theo đó, hiện nay nhiều doanh nghiệp áp dụng cách tính lợi nhuận sau thuế theo công thức: Lợi nhuận sau thuế = Tổng doanh thu – Tổng chi phí – Thuế thu nhập doanh nghiệp.

Cụ thể hơn, tổng doanh thu là số tiền doanh nghiệp thu được từ hoạt động sản xuất kinh doanh; tổng chi phí là khoản tiền mà doanh nghiệp bỏ ra để thực hiện hoạt động sản xuất, kinh doanh và thuế thu nhập doanh nghiệp là loại thuế trực thu, đánh vào thu nhập chịu thuế của doanh nghiệp (thu nhập từ sản xuất, kinh doanh hàng hóa, dịch vụ và thu nhập khác theo quy định của pháp luật).

Với những số liệu nói trên, câu hỏi đặt ra, từ con số dương cao nhưng sau thuế của EVN lại nhỏ hoặc có năm lại âm, vậy nguyên nhân là do đâu? Do tổng chi phí của doanh nghiệp quá cao hay do thuế thu nhập doanh nghiệp quá cao? Hoặc do khả năng lãnh đạo, vận hành của Tập đoàn Điện lực Việt Nam có vấn đề?

Suy cho cùng, dù có vì bất kỳ lý do nào đi chăng nữa, cũng không phải xuất phát từ người tiêu dùng hay người dân. Chính vì lẽ đó, không thể buộc người tiêu dùng hoặc người