Theo BBC

Các động thái chính trị nội bộ gần đây của bộ máy cầm quyền ở Việt Nam bị cho là gây ra tình trạng đình trệ (impasse) trong việc thực hiện các cam kết quan trọng về năng lượng tái tạo.

Trang Eco-Business (04/04/2023) có bài với tựa đề “Vietnam, once regional renewables beacon, loses shine to neighbours” (Việt Nam, ngọn hải đăng khu vực về năng lượng tái tạo, đang nhường ánh hào quang cho các láng giềng”).

Bài báo cho biết các tổ chức vận động và nhà đầu tư vào điện gió, điện mặt trời đã gửi một kiến nghị tới chính phủ của Thủ tướng Phạm Minh Chính hối thúc việc triển khai kế hoạch “Power Development Plan 8”, gọi tắc là PDP8 vốn đã bị trì hoãn hai năm nay.

BBC News Tiếng Việt từ đầu năm 2022 cũng đăng nhiều bài về chủ đề “chậm bước tiến” của chính phủ Việt Nam trong các dự án chuyển đổi cơ cấu ngành năng lượng từ điện than sang điện gió và điện mặt trời.

Các chuyên gia nước ngoài, như bà Sunita Dubey nói với trang tin ClimateHome về ‘hộp đen’ mù mờ thông tin liên quan đến khoản 15,5 tỷ USD viện trợ quốc tế cho Việt Nam trong lĩnh vực biến đổi năng lượng.

Đến cả chính phủ Việt Nam cũng không rõ về các khoản này, theo bà Dubey.

Cả nền kinh tế ‘bị ảnh hưởng’

Nhưng trang Eco-Business thì nhấn mạnh vào đấu đá chính trị nội bộ gần đây do Đảng CS VN khởi xướng mà họ gọi là “internal turmoil” (rối loạn nội bộ).

Quá trình này, bắt đầu từ chiến dịch chống tham nhũng của Đảng CS, khiến cả chủ tịch nước [Nguyễn Xuân Phúc] bị buộc phải “ra về bất ngờ” là một lý do các dự án năng lượng mới không thể nhúc nhích.

Rộng hơn, vấn đề nội bộ của chính phủ là rào cản, ngăn sự tiến triển của chính sách trên toàn nền kinh tế (is blocking policy progress across the country’s economy).

Hiện tượng chậm hoặc ngừng giải ngân đầu tư, ký hợp đồng nhập khẩu thiết bị, dược phẩm etc. đã được nói đến một thời gian quan ở Việt Nam vì “sự lo sợ trách nhiệm” liên quan đến làn sóng bắt bớ, điều tra chống tham nhũng.

Dù các cuộc điều tra này là cần thiết nhưng không khí sợ hãi bao trùm và việc thiếu một hành lang pháp lý chuẩn mực, sạch sẽ đang khiến khá nhiều lĩnh vực kinh doanh và đầu tư công ở VN “tạm ngưng hoạt động, chờ thời”, theo các ý kiến đánh giá từ Việt Nam cho BBC biết.

Với ngành năng lượng, sự ngưng trệ này khiến chính sách định giá trong các thỏa thuận với giới đầu tư vào điện gió, điện mặt trời không có lối thoát và PDP8 là nạn nhân, Eco-Business nhận định.

Trước đó, BBC News Tiếng Việt cũng đăng một bài của doanh nhân Michael Nguyen từ Singapore (tháng 2/2023) với nội dung cho rằng:

“Trong một thời gian dài từ đầu tháng 11/2021 đến đầu tháng 1/2023, nhiều nhà máy điện đã xây dựng xong nhưng chưa có giá bán điện mới để hòa mạng, chưa được đấu nối, gây bức xúc cho nhà đầu tư và lãng phí cho nền kinh tế. Đây là các dự án không vận hành trước 11/1/2021 (là thời điểm chốt chính sách ưu đãi giá điện cũ) gồm 62 nhà máy điện gió với tổng công suất gần 3500MW và 16 nhà máy điện mặt trời với tổng công suất 252MW.”

Nay, Eco-Business trích lời ông Liming Qiao, chủ tịch bộ phận châu Á của tập đoàn Global Wind Energy Council, đánh giá việc thiếu cập nhật các thông tin về chính sách giá tạo ra tình trạng “treo lơ lửng” với các dự án điện gió ở VN.

Cụ thể, ông nói về bản dự thảo kế hoạch 10 năm dự phóng tạo ra nguồn điện gió ngoài khơi 7 gigawatts (GW) vào năm 2030.

Cùng lúc, dù VN có năng lực tạo ra 70% năng lượng tái tạo của Đông Nam Á, vị thế của nước này bị hạ dần, nhường chỗ cho Philippines và Thái Lan vốn đẩy nhanh hơn các dự án năng lượng xanh, sạch của họ, theo Eco-Business.

Các bài phân tích của phóng viên Mỹ Hằng trên BBC News Tiếng Việt gần đây còn chỉ ra rằng dù cam kết tăng sản lượng điện từ nguồn tái tạo, chính phủ VN vẫn “nghiện điện than” và tiếp tục cho xây các nhà máy nhiệt điện chạy than.

“Nhập khẩu than trong ngắn hạn cho các nhà máy điện than đang tồn tại là cần thiết, nhưng chuyển đầu tư trở về các dự án điện than sẽ khoá Việt Nam vào một nguồn năng lượng được xem là ‘hết thời’ về mặt lâu dài.

Các nhà máy điện than mới có tuổi thọ hàng thập kỷ. Do đó các nhà máy điện than đang được xây dựng hiện này sẽ phải tiếp tục vận hành hàng thập kỷ tới.

Tiếp tục mở rộng vai trò của than có thể là một thách thức cho Việt Nam để đạt cam kết phát thải bằng không, đồng thời cũng là một thách thức trong cạnh tranh về mặt lâu dài,” bài phân tích cho hay.