Theo BBC

Việt Nam nằm trong số ít các nước vào hôm 26/12 đã cử quan sát viên đến giám sát cuộc tổng tuyển cử ở Myanmar, theo thông cáo chính thức của Bộ Thông tin thuộc chính quyền quân đội Myanmar.

Theo đó, ông Nguyễn Đức Thịnh là trưởng đoàn Việt Nam đến tham gia sự kiện được tổ chức vào hôm 28/12.

Ông Thịnh được Bộ Thông tin Myanmar giới thiệu là “Head of International Relations”.

Theo tìm hiểu của BBC News Tiếng Việt, người này có khả năng là ông Nguyễn Đức Thịnh – Trưởng ban Đối ngoại Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam, người được bổ nhiệm vào chức vụ này hồi tháng 3/2025.

Trong khi đó, tính đến sáng 28/12, một số báo Việt Nam như VOV có đưa tin về việc Việt Nam cử quan sát viên đến Myanmar để giám sát cuộc bầu cử, nhưng chưa nêu cụ thể xác nhận ai là người đại diện Việt Nam đến Myanmar.

Ngoài Việt Nam, Bộ Thông tin Myanmar cho biết Nga, Trung Quốc, Ấn Độ, Kazakhstan, Belarus và Nicaragua cũng sẽ cử phái đoàn đến giám sát cuộc bầu cử.

Bên cạnh đó, BBC News Tiếng Miến Điện đã xác nhận có ít nhất sáu quốc gia khác sẽ cử đại diện đến Myanmar để tham gia giám sát cuộc bầu cử, bao gồm:

• Lào
• Nepal
• Nigeria
• Pakistan
• Philippines
• Thái Lan

Quân đội Myanmar, lực lượng đã lật đổ chính phủ dân cử do bà Aung San Suu Kyi lãnh đạo vào năm 2021, tổ chức cuộc bầu cử trong bối cảnh Myanmar vẫn đang chìm trong nội chiến tàn khốc khiến hàng ngàn người thiệt mạng và hơn 3 triệu người phải rời bỏ nhà cửa.

Đảng Liên minh Quốc gia vì Dân chủ (NLD) của bà Aung San Suu Kyi tuyên bố rằng nếu cộng đồng quốc tế công nhận cuộc bầu cử này, điều đó sẽ gửi đi một thông điệp rằng các lực lượng vũ trang có thể lật đổ các chính phủ dân cử, bắt giữ và cầm tù các nhà lãnh đạo chính trị cũng như giải thể các đảng phái giành chiến thắng.

Phần lớn các nhà quan sát quốc tế cho rằng cuộc bỏ phiếu đã được lên lịch không phải là nỗ lực khôi phục nền dân chủ ở Myanmar, mà là một bước đi chiến lược của quân đội nhằm hợp pháp hóa việc tiếp tục cầm quyền.

Việt Nam và chính quyền quân sự Myanmar

Phản ứng của Việt Nam đối với cuộc đảo chính năm 2021 tại Myanmar được thể hiện qua các tuyên bố chính thức bày tỏ sự quan ngại sâu sắc, cùng những lời kêu gọi kiềm chế, chấm dứt bạo lực và thúc đẩy đối thoại.

Ngay sau khi quân đội Myanmar bắt giữ nhà lãnh đạo Aung San Suu Kyi và nhiều lãnh đạo dân sự khác, Bộ Ngoại giao Việt Nam vào tháng 2/2021 cho biết Việt Nam “theo dõi sát diễn biến tình hình tại Myanmar” và bày tỏ mong muốn Myanmar sớm ổn định, tiếp tục đóng góp vào hòa bình, ổn định và hợp tác trong khu vực ASEAN.

Việt Nam cũng nhắc lại lập trường chung của ASEAN, kêu gọi đối thoại, hòa giải dựa trên nguyên tắc không can thiệp vào nội bộ, bên cạnh việc triển khai các hành động cụ thể nhằm bảo hộ công dân và lợi ích của các doanh nghiệp Việt Nam tại nước này.

Các diễn ngôn này của Việt Nam cũng được thể hiện tại các phiên họp về Myanmar tại Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc năm 2021, khi Vương quốc Anh soạn một tuyên bố chung chỉ trích cuộc đảo chính và kêu gọi quân đội Myanmar tôn trọng pháp quyền.

Tuyên bố này không thể thông qua vì những nước có quyền phủ quyết như Trung Quốc và Nga phản đối, và các nước khác như Việt Nam và Ấn Độ đã bày tỏ quan ngại về ngôn từ mạnh mẽ trong dự thảo, theo trang The Diplomat.

Bầu cử trong không kích

Cuộc bầu cử tại Myanmar bắt đầu vào hôm 28/12 trong bối cảnh có nhiều báo cáo về các vụ nổ và không kích xảy ra tại nhiều khu vực trên cả nước.

Người đứng đầu vùng Mandalay xác nhận với BBC rằng ba người đã phải nhập viện sau một vụ tấn công bằng pháo kích vào một ngôi nhà không có người ở vào rạng rạng sáng hôm 28/12, trong đó có một người đang trong tình trạng nguy kịch.

Tại thị xã Myawaddy, khu vực gần biên giới với Thái Lan, hơn 10 ngôi nhà đã bị hư hại sau một loạt vụ nổ vào cuối ngày 27/12.

Một người dân địa phương nói với BBC rằng một trẻ em đã thiệt mạng trong vụ tấn công này, và ba người khác đã được đưa đi cấp cứu. Nhiều báo cáo về thương vong khác cũng tiếp tục xuất hiện sau các vụ nổ.

Một số cử tri chia sẻ với BBC rằng cuộc bầu cử lần này có cảm giác “kỷ luật và hệ thống” hơn các kỳ trước.

Ma Su ZarChi, sống tại vùng Mandalay, cho biết: “Trải nghiệm đi bầu đã thay đổi rất nhiều. Trước khi đi, tôi thấy sợ, nhưng bầu xong rồi thì thấy nhẹ nhõm hơn. Tôi bỏ phiếu với tâm thế của một người đã cố gắng hết sức vì đất nước.”

Ei Pyay Phyo Maung, 22 tuổi, một cử tri đi bỏ phiếu lần đầu, chia sẻ rằng cô đi bỏ phiếu bầu vì tin rằng đó là “trách nhiệm của mỗi công dân”.

Cô nói thêm: “Hy vọng của tôi dành cho tầng lớp bình dân – hiện tại giá cả hàng hóa đang tăng vọt, và tôi muốn ủng hộ người có thể bình ổn giá cả cho những người đang khốn khó nhất.

“Tôi mong muốn có một vị tổng thống chăm lo công bằng cho tất cả mọi người.”

Chính quyền quân sự Myanmar đã bác bỏ mọi lời chỉ trích nhắm vào cuộc bầu cử, đồng thời khẳng định mục tiêu là “đưa đất nước trở lại hệ thống dân chủ đa đảng”.

Sau khi bỏ phiếu tại một điểm bầu cử được bảo vệ nghiêm ngặt ở thủ đô, người đứng đầu chính quyền quân sự Min Aung Hlaing khẳng định với BBC rằng cuộc bầu cử sẽ diễn ra tự do và công bằng.

“Tôi là Tổng tư lệnh các lực lượng vũ trang, một công chức. Tôi không thể cứ thế nói rằng mình muốn làm tổng thống,” ông nhấn mạnh và cho biết cuộc bầu cử gồm ba giai đoạn.

Trước đó trong tuần này, ông cũng cảnh báo rằng những người từ chối đi bỏ phiếu bầu cử là đang khước từ “tiến trình hướng tới dân chủ”.

Dự kiến việc bỏ phiếu sẽ diễn ra trong ba giai đoạn trong tháng tới tại 265 trên tổng số 330 thị trấn; các khu vực còn lại bị coi là quá bất ổn để tổ chức. Kết quả dự kiến sẽ có vào khoảng cuối tháng 1/2026.

Ước tính có tới một nửa đất nước sẽ không thể tiến hành bỏ phiếu. Ngay cả ở những thị trấn có tổ chức bầu cử, không phải cử tri nào cũng đi bỏ phiếu, khiến việc dự báo tỷ lệ cử tri đi bầu trở nên khó khăn.

Sáu đảng, bao gồm Đảng Đoàn kết và Phát triển Liên minh (USDP) do quân đội hậu thuẫn, đang triển khai ứng viên trên toàn quốc, trong khi 51 đảng khác và các ứng viên độc lập chỉ tranh cử ở cấp bang hoặc khu vực.

Khoảng 40 đảng đã bị cấm hoạt động, bao gồm Đảng Liên minh Quốc gia vì Dân chủ (NLD) của bà Aung San Suu Kyi – đảng từng giành chiến thắng áp đảo vào năm 2015 và 2020.

Bà Suu Kyi và nhiều lãnh đạo then chốt của đảng đã bị giam giữ với các cáo buộc mà nhiều người lên án là có động cơ chính trị, trong khi những người khác phải lưu vong.

Các nhà quan sát chính trị nhận định rằng chính quyền quân sự, với sự hỗ trợ từ Trung Quốc, đang nỗ lực hợp thức hóa và củng cố quyền lực nhằm tìm lối thoát cho tình trạng bế tắc hiện nay.

Hơn 200 người đã bị cáo buộc cản trở hoặc phản đối bầu cử theo một đạo luật mới với các khung hình phạt cực kỳ nghiêm khắc, bao gồm cả án tử hình.