Nguyễn Ngọc Như Quỳnh

Theo Tiengdan

Theo một cuộc điều tra công phu vừa được Nikkei Asia công bố ngày 23/12/2025, Việt Nam đang trở thành tâm điểm của một chiến dịch “né (rửa) xuất xứ” quy mô lớn nhằm giúp hàng hóa Trung Quốc né tránh các đòn thuế quan từ Mỹ dưới thời Tổng thống Donald Trump.

Dưới đây là tóm tắt các phát hiện chính và phân tích những thế khó mà chính quyền Hà Nội đang phải đối mặt.

1. Móng Cái: “Thủ phủ” mới của hàng chuyển hướng

Cuộc điều tra của Nikkei Asia chỉ ra rằng thành phố biên giới Móng Cái đã biến đổi thành một mắt xích trọng yếu trong chuỗi cung ứng “đường vòng” này.

Tại cửa khẩu cầu Bắc Luân 2, lượng xe tải xếp hàng dài từ sáng sớm để chở container (nhiều chiếc in chữ Trung Quốc) sang Việt Nam, sau đó container rỗng được quay đầu về Trung Quốc để tiếp tục vòng quay. Tính đến tháng 7 năm nay, lượng hàng hóa qua đây đã tăng 43%, và số lượng doanh nghiệp làm thủ tục xuất nhập khẩu tăng 40%, trong đó có tới gần 600 doanh nghiệp mới thành lập.

Sự hoàn thiện của hệ thống hạ tầng, đặc biệt là cao tốc Vân Đồn – Móng Cái (khánh thành 2022) giúp rút ngắn thời gian về Hà Nội và cảng Hải Phòng, đã vô tình hoặc hữu ý tạo điều kiện lý tưởng cho dòng chảy hàng hóa này.

Các khu vực sát biên giới đang mọc lên các dự án bất động sản lớn như Vinhomes Golden Avenue, được phát triển như một thị trấn kiểu Trung Quốc để thu hút đầu tư và phục vụ làn sóng giao thương này.

2. Công nghệ “rửa xuất xứ”: Công khai và tinh vi

Báo cáo vạch trần việc các công ty thương mại Trung Quốc ngang nhiên chào mời dịch vụ “biến hình” cho hàng hóa để né thuế Mỹ.

Các công ty môi giới tại Thâm Quyến và Triều Châu hướng dẫn khách hàng gửi hàng sang Việt Nam (hoặc Malaysia, Indonesia), thay đổi container, xóa bỏ các ký tự tiếng Trung hoặc dòng chữ “Made in China” trên bao bì.

Họ cam kết lo trọn gói các giấy tờ chứng nhận xuất xứ (C/O) từ các cơ quan công quyền tại nước thứ 3 để hợp thức hóa lô hàng thành sản phẩm của Việt Nam.

Tập đoàn tài chính ING chỉ ra nghịch lý: Xuất khẩu của Việt Nam sang Mỹ tăng vọt, nhưng sản xuất nội địa lại yếu kém. Điều này chứng tỏ Việt Nam không sản xuất, mà chỉ đóng vai trò trạm trung chuyển.

3. Ba “thế khó” (Dilemmas) của Hà Nội trong thời gian tới

Từ những dữ liệu trên, có thể thấy Hà Nội đang rơi vào một tình thế chính trị và kinh tế cực kỳ nguy hiểm trước áp lực từ Washington.

Thứ nhất: Nguy cơ “lãnh đạn” thuế quan 40% Chính quyền Trump đã cảnh báo sẽ áp thuế trừng phạt lên tới 40% đối với Việt Nam nếu phát hiện việc tiếp tay cho hàng Trung Quốc chuyển hướng.

Nếu mức thuế này được áp dụng, nó sẽ là đòn chí mạng vào nền kinh tế dựa vào xuất khẩu của Việt Nam. Không chỉ các doanh nghiệp “làm lậu” bị ảnh hưởng, mà toàn bộ hàng hóa chính ngạch của Việt Nam sang Mỹ cũng sẽ bị vạ lây.

Thứ hai: Bài toán quản lý “bất khả thi” Hà Nội đang ở trong thế kẹt (“tight spot”) vì việc kiểm soát toàn bộ là nhiệm vụ gần như bất khả thi.

Với việc các công ty Trung Quốc chủ động làm giả hồ sơ ngay từ đầu và quy mô hàng hóa quá lớn, hải quan Việt Nam khó lòng kiểm xuể. Dù Hà Nội đã công bố xử lý gần 7.000 vụ gian lận trong tháng 5, nhưng con số này chỉ là “muối bỏ bể” so với dòng chảy thực tế. Nếu siết quá chặt (kiểm tra 100%), chuỗi cung ứng sẽ tắc nghẽn, gây thiệt hại ngược lại cho kinh tế trong nước.

Thứ ba: Mất niềm tin chiến lược từ Hoa Kỳ Washington cho rằng Việt Nam đã “ngầm chấp thuận” (tacitly approved) cho việc chuyển hướng hàng hóa này.

Dù Việt Nam đã nỗ lực ngoại giao và đạt thỏa thuận thuế quan vào tháng 7, nhưng sự nghi ngờ từ Mỹ vẫn còn nguyên. Dữ liệu tàu bè cho thấy số lượng tàu container từ Trung Quốc cập cảng Hải Phòng đã tăng gấp đôi, biến các cảng biển Việt Nam thành “cánh tay nối dài” của Trung Quốc. Điều này làm xói mòn uy tín của Việt Nam trong mắt các nhà hoạch định chính sách Mỹ, đặc biệt là phe “diều hâu” trong chính quyền Trump.

Bài điều tra của Nikkei cho thấy Việt Nam không còn là “người đứng ngoài” hưởng lợi từ thương chiến Mỹ – Trung, mà đã trở thành một “mặt trận” trực tiếp. Sự kiên nhẫn của Washington đang cạn dần, và Hà Nội đang đứng trước rủi ro bị trừng phạt kinh tế nặng nề nếu không có những hành động quyết liệt và minh bạch hơn để ngăn chặn dòng hàng “đội lốt” này.