Theo BBC

Trung Quốc đã mở một trung tâm mua sắm mới trên đảo Phú Lâm thuộc quần đảo Hoàng Sa đang tranh chấp, qua đó tăng cường sự hiện diện dân sự trên tiền đồn có ý nghĩa chiến lược quan trọng ở Biển Đông.

Thông tin trên do báo South China Morning Post (SCMP) và Mạng lưới Truyền hình Toàn cầu Trung Quốc (CGTN) đăng tải vào ngày 26/12.

SCM dẫn thông tin từ chính quyền địa phương cho biết Trung tâm Thương mại TP Tam Sa chính thức đi vào hoạt động từ ngày 25/12/2026.

Tổ hợp rộng hơn 6.000m² này là công trình dân sự mới nhất do Trung Quốc xây dựng trên hòn đảo mà Bắc Kinh gọi là đảo Vĩnh Hưng, sau khi mở cửa hàng vật liệu xây dựng đầu tiên vào năm ngoái và một nhà hàng lẩu vào năm 2023.

Đảo Phú Lâm thuộc quần đảo Hoàng Sa – phía Trung Quốc gọi là quần đảo Tây Sa (Xisha) – khu vực đang tồn tại các yêu sách chủ quyền chồng lấn ở Biển Đông.

Phú Lâm là đảo lớn nhất trong khoảng 30 đảo thuộc quần đảo này và đóng vai trò là trung tâm hành chính của TP Tam Sa, đơn vị hành chính được Trung Quốc thành lập tại tỉnh Hải Nam năm 2012 nhằm khẳng định các yêu sách chủ quyền.

Theo số liệu của Cục Thống kê tỉnh Hải Nam, đến cuối năm 2024, TP Tam Sa có dân số thường trú khoảng 2.200 người.

Trong những năm qua, Việt Nam đã nhiều lần lên tiếng phản đối hành động của Trung Quốc trên đảo Phú Lâm, gọi đó là”xâm phạm chủ quyền”.

Trên thực tế, Trung Quốc từ lâu đã hoàn toàn kiểm soát quần đảo Hoàng Sa. Ngoài Việt Nam, không có nước ASEAN nào khác tranh chấp chủ quyền tại Hoàng Sa.

Trong tin ngày 26/12 của CGTN, người dẫn chương trình khẳng định việc này “đánh dấu một chương mới trong quá trình phát triển thành phố cực nam của đất nước”.

Trong video do CGTN đăng tải quay Trung tâm Thương mại TP Tam Sa, có thể nhìn thấy rất nhiều người xếp hàng chờ tới lượt trước các nhà hàng, tiệm trà sữa…

Một người đàn ông, được phỏng vấn khi đang đi mua nhu yếu phẩm trong siêu thị, nói rằng việc mua sắm hàng hóa kiểu này hiện đã “tiện hơn nhiều”.

Ngoài ra, video cũng quay hiệu sách và tiệm cắt tóc.

SCMP dẫn thông tin từ chính quyền TP Tam Sa, trung tâm thương mại mới kết hợp các chức năng mua sắm, ăn uống, văn hóa và giải trí, được xem là bước đi nhằm cải thiện điều kiện sinh hoạt cho cư dân trên đảo Phú Lâm cũng như lực lượng dân sự và quân sự đang đồn trú tại đây. Các hạng mục bao gồm siêu thị, nhà hàng thức ăn nhanh, hiệu sách và tiệm cắt tóc.

Báo này cũng cho biết Trung Quốc đã xây dựng hàng loạt công trình hạ tầng công cộng trên đảo Phú Lâm, như bưu điện, ngân hàng, trạm khí tượng, trường học, thư viện, bệnh viện, nhà máy điện và các công viên.

Trên đảo còn có một sân bay lưỡng dụng dân sự – quân sự với đường băng dài 3.000m, đủ khả năng tiếp nhận máy bay Boeing 737, cùng một cảng biển có thể neo đậu tàu trọng tải 5.000 tấn.

Trước đây vào năm 2014, Việt Nam đã từng lên tiếng phản đối việc Trung Quốc xây dựng đường băng trên đảo Phú Lâm, khi ấy có chiều dài 2.000 mét.

“Hành động nêu trên của Trung Quốc là vô giá trị, không thể làm thay đổi thực tế là Việt Nam có chủ quyền không tranh cãi đối với quần đảo Hoàng Sa.

“Việt Nam kiên quyết phản đối hành động phi pháp này của Trung Quốc, yêu cầu Trung Quốc tôn trọng chủ quyền của Việt Nam, không để tái diễn những hành động sai trái tương tự, đóng góp thiết thực vào việc phát triển quan hệ hữu nghị và hợp tác giữa Việt Nam và Trung Quốc cũng như duy trì hòa bình và ổn định trên Biển Đông,” Người Phát ngôn Bộ Ngoại giao Việt Nam Lê Hải Bình tuyên bố thời điểm đó.

Trung Quốc nhiều năm qua, ít nhất là từ năm 2013, cũng đã tổ chức các chuyến du lịch bằng tàu ra Hoàng Sa – điều Việt Nam đã nhiều lần tuyên bố yêu cầu Trung Quốc dừng lại.

Không những được quảng bá như Maldives của Trung Quốc, truyền thông Trung Quốc còn nêu rằng quần đảo này là một điểm tham quan “đỏ”, tức gắn liền với các sự kiện cách mạng của Đảng Cộng sản.

Giai đoạn đại dịch Covid-19 bùng phát mạnh mẽ vào năm cuối năm 2019, Trung Quốc đã cho dừng triển khai du lịch khoảng 11 tháng cho tới khi bắt đầu lại vào tháng 11/2020.

Cùng thời điểm, Việt Nam tiếp tục lên tiếng phản đổi, yêu cầu “Trung Quốc tôn trọng chủ quyền của Việt Nam đối với hai quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa, hủy bỏ và chấm dứt việc tổ chức các chuyến du lịch ra quần đảo Hoàng Sa của Việt Nam cũng như các hành động có thể gia tăng căng thẳng làm phức tạp tình hình, đi ngược lại tuyên bố về cách ứng xử của các bên ở Biển Đông (DOC)…”

Ở thời điểm hiện tại, vẫn có thể tìm thấy gói du lịch Hoàng Sa trên trang web chính thức của Trip.com – một nền tảng đại lý du lịch trực tuyến cho phép người dùng đặt vé máy bay, khách sạn, tàu hỏa, thuê xe, tour du lịch…

Trong phần đánh giá, nhiều khách du lịch chấm 5/5 điểm cho chuyến du lịch tới quần đảo này.

“Nước biển ở đây trong xanh, tài nguyên san hô phong phú, và sở hữu một hệ sinh thái biển độc đáo.

“Quần đảo Tây Sa thuộc chủ quyền Trung Quốc từ thời cổ đại và có vị trí chiến lược quan trọng. Trên các đảo đã có cơ sở hạ tầng, đồng thời có dân cư sinh sống và quân nhân Trung Quốc đồn trú. Đây là tiền đồn phòng thủ ven biển quan trọng ở Biển Đông. Vùng đất xanh này có cảnh quan đẹp và sản vật phong phú, là tài nguyên biển quý giá của Tổ quốc,” một tài khoản nêu.

Trong khi đó, vào tháng 12/2016, Tân Hoa xã đưa tin Trung Quốc bắt đầu các chuyến bay dân dụng định kỳ hàng ngày đến Phú Lâm sau khi sân bay ở đây được phê duyệt cho các hoạt động dân sự.

Chuyến bay đầu tiên cất cánh từ Hải Khẩu (Haikou), thủ phủ của Hải Nam, tỉnh đảo phía nam Trung Quốc, và sẽ khai thác hàng ngày với giá vé 1.200 nhân dân tệ (khoảng hơn 4 triệu đồng) một chiều.

Tân Hoa xã khi đó cho rằng việc phê duyệt hoạt động dân sự “sẽ cải thiện hiệu quả điều kiện làm việc và sinh hoạt của công chức và binh sĩ đồn trú tại thành phố Tam Sa”.

Việc mở rộng hạ tầng dân sự của Trung Quốc ở đảo Phú Lâm vẫn luôn được tiếp diễn.

Năm 2023, Hà Nội đã lên tiếng phản đối mạnh mẽ việc mở nhà hàng lẩu trên đảo Phú Lâm, tái khẳng định lập trường rằng những hoạt động như vậy xâm phạm và làm suy yếu chủ quyền của Việt Nam đối với quần đảo Hoàng Sa.

Hoàng Sa và Trường Sa

Trung Quốc kiểm soát hoàn toàn quần đảo Hoàng Sa từ năm 1974 sau một cuộc đối đầu hải quân nước này với Việt Nam Cộng hòa – còn gọi là Hải chiến Hoàng Sa.

Trong cuộc giao tranh chỉ kéo dài hơn 30 phút ấy, 74 lính hải quân Việt Nam Công hòa đã tử trận và tới nay, nhiều gương mặt vẫn còn khuyết trong danh sách mà các nhà nghiên cứu dày công tìm kiếm.

Cũng từ đó đến nay, Trung Quốc kiểm soát trên thực tế toàn bộ quần đảo Hoàng Sa – mà họ gọi là Tây Sa.

Từ đó tới nay, Hải chiến Hoàng Sa và vai trò của quân lực Việt Nam Cộng Hòa trong sự kiện này ít được đề cập trên các kênh thông tin chính thống của nhà nước tại Việt Nam.

Phải đến năm 2014, nhân dịp kỷ niệm 40 năm, Hải chiến Hoàng sa mới được báo chí chính thống đề cập rầm rộ.

Vào thời điểm cuối năm 2013, người đứng đầu Chính phủ Việt Nam lúc đó là Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng đã có cuộc gặp với đại diện Hội Khoa học Lịch sử Việt Nam. Trong buổi làm việc, thông tin cho biết ông Nguyễn Tấn Dũng đã khẳng định phải kỷ niệm các sự kiện Hoàng Sa năm 1974 và chiến tranh biên giới 1979, vốn bị cho là các chủ đề “tế nhị”.

Dù vậy, trận chiến này vẫn không xuất hiện trong sách giáo khoa lịch sử.

Hiện tại, Việt Nam dường như tập trung nhiều hơn vào một địa điểm tranh chấp khác – quần đảo Trường Sa.

Một bài viết trên trang tin quốc phòng Defense News xuất bản hôm 17/12 có tựa đề “Việt Nam sắp hoàn thành việc xây dựng các tiền đồn quân sự

Greg Poling, Giám đốc chương trình Sáng kiến Minh bạch Hàng hải châu Á (AMTI) thuộc CSIS nói với Defense News rằng việc Việt Nam sắp hoàn thành xây dựng đảo nhân tạo khiến chính quyền Trung Quốc không thể tiếp tục ngó lơ và cho rằng việc này đang không diễn ra.

Trước đó, một báo cáo của Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế (CSIS) xuất bản hồi tháng Tám đính kèm các ảnh vệ tinh cho thấy Hà Nội đã mở rộng đáng kể hoạt động bồi đắp đảo trên toàn bộ 21 thực thể do mình kiểm soát ở quần đảo Trường Sa, và có khả năng sẽ bắt kịp, thậm chí vượt qua quy mô của Trung Quốc.

Dựa vào những hình ảnh vệ tinh, báo cáo mà CSIS công bố vào tháng Tám cho thấy tại một số thực thể có diện tích lớn, nơi công việc nạo vét đã được tiến hành từ vài năm trước như Bãi Thuyền Chài (Barque Canada Reef), Đá Phan Vinh (Pearson Reef) …

“Họ đang bắt đầu đẩy mạnh xây dựng cơ sở hạ tầng, cụ thể là các công trình kiên cố, đào hầm phòng thủ và chiến hào dọc các đảo, trong khi triển khai song song với quá trình mở rộng đảo,” ông Harrison Prétat, Phó Giám đốc chương trình AMTI nói vào tháng 8/2025.

“Dựa trên hình ảnh mới nhất mà chúng tôi có được, thì tại tất cả các điểm có đủ diện tích đất, Việt Nam đang xây kho đạn dược,” ông nói thêm.

Trong khi đó, trên Bãi Thuyền Chài, tiền đồn lớn nhất của Việt Nam ở Biển Đông, có một đường băng có thể phục vụ mục đích vận tải quân sự quy mô lớn, hoặc cho máy bay do thám, máy bay cường kích của Việt Nam có thể cất cánh và hạ cánh.