Nguyễn Ngọc Như Quỳnh/AsiaTimes

Theo Tiengdan

Theo các quy định ngoại giao và kinh tế thông thường, thỏa thuận năng lượng quốc tế là lĩnh vực của Bộ Công Thương hoặc các nhà cung cấp tiện ích nhà nước. Tuy nhiên, tại Việt Nam, một cuộc gặp gỡ cấp cao gần đây đã báo hiệu sự thay đổi sâu sắc trong cán cân quyền lực. Người tiếp đón CEO của Nebula Energy (Mỹ) để thảo luận về việc mua 49% cổ phần dự án kho cảng LNG Cái Mép không phải là Bộ trưởng Công Thương, mà là Đại tướng Lương Tam Quang, Bộ trưởng Bộ Công an (BCA).

Đối với những người quan sát bình thường, điều này có vẻ như sự hợp tác liên ngành. Nhưng với các nhà phân tích, đây là dấu hiệu rõ ràng nhất cho thấy bộ máy an ninh quyền lực của Việt Nam đang mở rộng nhiệm vụ: Từ việc nắm giữ “thanh kiếm và lá chắn” của chế độ sang việc nắm giữ “túi tiền” của nền kinh tế.

Khoản phí “Bảo hiểm Chính trị”

Tại sao một công ty năng lượng Mỹ lại tìm đến người đứng đầu ngành công an thay vì cơ quan quản lý năng lượng? Câu trả lời nằm ở sự tê liệt của bộ máy quan liêu Việt Nam. Chiến dịch chống tham nhũng “đốt lò” đã làm hao hụt đội ngũ kỹ trị tại Bộ Công Thương (MOIT) và EVN, khiến các dự án năng lượng quan trọng bị đình trệ.

Trong khoảng trống này, các nhà đầu tư nước ngoài tỏ ra thực dụng. Họ nhận ra rằng trong một hệ thống mà nỗi sợ hãi làm đóng băng các quyết định, thực thể duy nhất có đủ vốn chính trị để thúc đẩy các dự án và bảo đảm chúng không bị trật bánh bởi các cuộc điều tra chính là Bộ Công an. Cái bắt tay với Tướng Quang về bản chất là một khoản “phí bảo hiểm chính trị”, bảo đảm an toàn cho nguồn vốn trong một môi trường đầy biến động.

Vòng lặp kiểm soát khép kín: Dữ liệu và Năng lượng

Việc Bộ Công an lấn sân sang lĩnh vực Khí tự nhiên hóa lỏng (LNG) không chỉ là cơ hội nhất thời; nó mang tính chiến lược. Bộ này đang ráo riết thúc đẩy xây dựng trung tâm dữ liệu quốc gia để quản lý cơ sở dữ liệu dân cư (Đề án 06) và ứng dụng định danh công dân (VNeID). Tham vọng xây dựng một hạ tầng giám sát kỹ thuật số (tương tự mô hình Trung Quốc) đòi hỏi mức tiêu thụ năng lượng khổng lồ và ổn định, điều mà lưới điện mong manh hiện tại của Việt Nam khó đáp ứng.

Bằng cách bảo đảm chuỗi cung ứng năng lượng riêng thông qua các liên doanh như kho cảng LNG Cái Mép, Bộ Công an đang xây dựng một hệ sinh thái “vòng lặp khép kín”. Họ sẽ kiểm soát cả hạ tầng kỹ thuật số để giám sát công dân lẫn hạ tầng năng lượng vật lý để vận hành máy chủ, độc lập với những yếu kém của lưới điện dân sự.

Hợp thức hóa “Tư bản Quân/Cảnh”

Có lẽ điều đáng lo ngại nhất là khung pháp lý đang được xây dựng để hợp pháp hóa sự mở rộng này. Quốc hội gần đây đã thông qua các sửa đổi Luật Viên chức, mở đường cho sĩ quan trong lực lượng vũ trang góp vốn và tham gia quản lý doanh nghiệp tư nhân.

Điều này hợp pháp hóa khái niệm “Tư bản Kaki” (Khaki Capital) nơi lực lượng vũ trang điều hành kinh doanh. Dù Việt Nam đã có các doanh nghiệp quân đội (như Viettel), nhưng việc lực lượng công an chính thức bước vào khu vực tư nhân tạo ra xung đột lợi ích nguy hiểm. Bộ Công an là cơ quan điều tra chính đối với tội phạm kinh tế. Khi “trọng tài” được phép tham gia trận đấu với tư cách “cầu thủ”, sự công bằng của thị trường sẽ bốc hơi. Ai dám cạnh tranh, kiểm toán hoặc trừng phạt một công ty do công an điều hành?

Rủi ro cho tham vọng “Kinh tế thị trường”

Việt Nam đang nỗ lực vận động Mỹ công nhận là “nền kinh tế thị trường”. Tuy nhiên, việc tập trung quyền lực kinh tế vào tay bộ máy an ninh lại cho thấy quỹ đạo ngược lại. Một nền kinh tế thị trường thực sự dựa vào sự minh bạch, quản lý độc lập và sân chơi bình đẳng. Một nền kinh tế “công an trị”, nơi các lĩnh vực quan trọng như năng lượng và dữ liệu bị chi phối bởi một bộ vũ trang quyền lực, tất yếu sẽ dẫn đến chủ nghĩa thân hữu và bóp nghẹt khu vực tư nhân.

Bước đi của tướng Lương Tam Quang vào lĩnh vực năng lượng không chỉ là để bảo đảm điện cho các trung tâm dữ liệu; nó là việc bảo đảm một chỗ đứng tạo ra doanh thu vĩnh viễn cho Bộ Công an trong nền kinh tế quốc gia. Đối với Việt Nam, rủi ro là an ninh quốc gia trở thành cái cớ cho sự độc quyền, và nền kinh tế trở thành con tin của chính lực lượng được sinh ra để bảo vệ nó.

_______

Tác giả: Nguyễn Ngọc Như Quỳnh (Mẹ Nấm) là blogger, nhà hoạt động nhân quyền và cựu tù nhân lương tâm. Hiện cô là Giám đốc điều hành sáng lập của WEHEAR, tổ chức phi lợi nhuận 501(c)(3) chuyên về trao quyền cho phụ nữ, hỗ trợ giới hoạt động lưu vong và phát triển các báo cáo độc lập về nhân quyền.