Hải Di Nguyễn 

Theo Machsong

Sắp tới, ngày 3/2/2026, Ủy ban Xóa bỏ Phân biệt Đối xử với Phụ nữ của Liên Hiệp Quốc (Committee on the Elimination of Discrimination against Women, viết tắt là CEDAW) sẽ rà soát nhà nước Việt Nam tại Geneva, Thụy Sỹ. 

Đây là giai đoạn chuẩn bị, và từ giờ tới hạn chót ngày 5/1/2026, các tổ chức XHDS có thể cung cấp thông tin cho Ủy ban CEDAW.

Sau đây là vài thông tin. 

CEDAW là gì?

Như chúng tôi đã viết trước đây, Ủy ban CEDAW là cơ quan gồm các chuyên gia độc lập giám sát việc thực hiện Công ước Xóa bỏ Mọi Hình thức Phân biệt Đối xử với Phụ nữ (Convention on the Elimination of All Forms of Discrimination against Women, cũng viết tắt là CEDAW).

Theo trang web của Văn phòng Cao ủy Nhân quyền, CEDAW là hiệp ước nhân quyền quan trọng nhất cho phụ nữ, được LHQ thông qua năm 1979. Việt Nam ký năm 1980.

Tại sao nên gửi thông tin và phát biểu với Ủy ban CEDAW? 

Quý vị có thể nghĩ, tại sao phải gửi thông tin cho LHQ khi họ không có quyền ép buộc các quốc gia phải tôn trọng cái đã ký, và cũng chẳng có quyền chế tài hay trừng phạt? Có hai lý do quan trọng: 

Thứ nhất, đó là cách đi đường vòng—thông qua LHQ—để chất vấn nhà nước Việt Nam, để ép buộc họ đưa ra số liệu và bằng chứng, để bắt họ phải trả lời về những hành động phân biệt và đàn áp phụ nữ.

Thứ hai, sau khi LHQ nêu vấn đề và chất vấn Việt Nam và viết ra các nhận xét đúc kết, chúng ta có thể sử dụng những báo cáo đó—nặng ký hơn tiếng nói của XHDS—để đi vận động với các chính phủ Hoa Kỳ, Anh Quốc, và các quốc gia dân chủ khác, đặc biệt những quốc gia có quan hệ và ảnh hưởng với Việt Nam. 

Làm thế nào để cung cấp thông tin? 

Bản báo cáo không vượt quá số chữ là 3300 chữ; một báo cáo chung của nhiều tổ chức có thể lên tới 6600 chữ, nộp qua hệ thống của Ủy ban CEDAW. 

Nội dung có thể xếp theo chủ đề hoặc/và theo điều mục trong Công ước CEDAW. 

Hạn chót là ngày 5/1 sắp tới (khoảng 2 tuần nữa). 

Các tổ chức XHDS cũng có thể ghi danh để họp trực tiếp với Ủy ban CEDAW vào ngày 2/2, để nhấn mạnh những vấn đề quan trọng hoặc cập nhật sự kiện hoặc thông tin mới sau khi nộp báo cáo. 

BPSOS đã nêu lên những vấn đề gì? 

BPSOS trước đây đã nộp báo cáo, và sắp tới sẽ gửi thêm một bản.

Tại phiên họp ngày 19/2/2024, đại diện cho BPSOS và CAMSA (Abolish Modern-day Slavery in Asia, tức Liên minh Bài trừ Nô lệ Mới ở Á châu, do BPSOS thành lập), anh Percy Nguyễn trình bày về hai chủ đề: nạn buôn người (trường hợp chị Huỳnh Thị Gấm trong chương trình xuất khẩu lao động), và đàn áp tôn giáo, từ việc cưỡng ép các tín đồ người Thượng và người H’mông bỏ đạo (như ba chị em Lầu Y Tòng) tới những hành vi bạo lực với các tu sĩ hoặc các nhóm tôn giáo độc lập, không chịu sự quản lý của nhà nước (như Chánh trị sự Nguyễn Xuân Mai, đạo Cao Đài 1926). 

Tôi cũng có mặt tại đó để nêu ra một chủ đề nằm ngoài các bản báo cáo: tình trạng của các nữ tù nhân lương tâm (như bà Cấn Thị Thêu), và gia đình các tù nhân lương tâm (trường hợp bà Trần Phương Thảo, vợ của luật gia và nhà hoạt động môi trường Đặng Đình Bách), để nhấn mạnh là khi một người bị bắt bớ và cầm tù ở Việt Nam, không chỉ họ mà gia đình cũng bị đàn áp. 

Làm thế nào để theo dõi phiên rà soát? 

Phiên rà soát nhà nước Việt Nam về việc thực thi Công ước CEDAW sẽ diễn ra vào ngày 3/2/2026. Các tổ chức XHDS và nhà vận động nhân quyền có thể tham dự tại tòa nhà của LHQ tại Geneva, Thụy Sỹ. 

Quý vị cũng có thể xem phát sóng trực tiếp trên trang UN Web TV. 

Phần 1: 10 giờ sáng – 1 giờ trưa giờ Thụy Sỹ, tức 4 giờ chiều – 7 giờ chiều giờ Việt Nam. 

Phần 2: 3 giờ chiều – 6 giờ chiều giờ Thụy Sỹ, tức 9 giờ tối – 1 giờ đêm giờ Việt Nam. 

Chú ý: phiên rà soát CEDAW sẽ diễn ra trùng ngày với Hội nghị Thượng đỉnh về Tự do Tôn giáo Quốc tế (IRF Summit) ở Washington, DC, Hoa Kỳ. 

Chúng tôi sẽ tiếp tục cập nhật thông tin về CEDAW.