Trọng Thành

Theo RFI

Tổng thư ký NATO tuyên bố các nước châu Âu phải sẵn sàng đối phó với một cuộc đại chiến do Nga phát động. Thông báo được đưa ra ngày 11/12/2025 tại Berlin. Cùng ngày Liên Âu ra quyết định phong tỏa vô thời hạn hơn 200 tỉ tài sản của Nga tại châu Âu, tạo điều kiện thuận lợi cho việc khối 27 nước ra quyết định vay 90 tỉ euro, ít ngày sau đó, để tài trợ cho cuộc kháng chiến của Ukraina.

Quảng cáo

Trong bối cảnh tiếng nói của châu Âu bênh vực Kiev trong các đàm phán về hòa bình cho Ukraina, dựa trên kế hoạch của chính quyền Trump, có trọng lượng hơn, phía Mỹ đã chấp nhận có các « hỗ trợ về an ninh » cho Kiev, một khi thỏa thuận hòa bình được thông qua, sau các thương lượng tại Berlin (ngày 14 và 15/12). Đây là một điều kiện tiên quyết trước mọi thương lượng liên quan đến lãnh thổ Ukraina, điều mà các đồng minh châu Âu của Kiev đòi hỏi.

Một thách thức lớn khác: Đoàn kết của Liên Âu bị đe dọa do bất đồng về Hiệp định thương mại với các nước Nam Mỹ (Mercosur), với hy vọng hình thành một khu vực mậu dịch tự do lớn nhất thế giới. Việc phê chuẩn Hiệp định rút cuộc đã được 27 nước thống nhất dời lại, do áp lực của nông dân từ nhiều nước, đặc biệt từ Pháp. Mâu thuẫn cao độ giữa Pháp và Đức, hai quốc gia trụ cột của Liên Hiệp Châu Âu, nổi bật trong hồ sơ này. Trên đây là các chủ đề chính Tạp chí Thế giới Đó đây tuần này.

NATO cảnh báo dân Liên Âu nguy cơ đại chiến: « An ninh của Ukraina là an ninh của chúng ta »

Tại Berlin, ngày 11/12, tổng thư ký khối NATO Mark Rutte có bài phát biểu đáng chú ý, hướng đến toàn thể công dân Liên Hiệp Châu Âu, nhấn mạnh đến việc toàn dân cần ý thức được về nguy cơ chiến tranh nhãn tiền, với đe dọa từ Nga:

« Các thế lực độc tài hắc ám đang trỗi dậy trở lại. Hôm nay tôi ở đây để nói với các bạn về lập trường của khối NATO, và việc chúng ta cần phải làm gì để ngăn chặn một cuộc chiến trước khi nó bắt đầu. Để làm được điều đó, chúng ta cần phải hiểu rõ ràng về mối đe dọa. Chúng ta sẽ là mục tiêu tiếp theo của Nga. Xung đột đang ở ngay trước cửa nhà chúng ta ! Nga đã mang chiến tranh trở lại châu Âu. Vì vậy, chúng ta phải chuẩn bị cho một cuộc chiến tranh với quy mô mà các thế hệ ông bà, cụ kỵ của chúng ta từng phải chịu đựng. Hãy hình dung rõ ràng về điều này : Một cuộc xung đột lan đến mọi nhà, mọi nơi làm việc. Tàn phá là khủng khiếp, hàng triệu người phải di tản, đau thương lan rộng và tổn thất cực kỳ lớn. »

Trang mạng BFMTV, trong bài « Diễn văn khiến châu Âu ớn lạnh… », nhận định : « Bức tranh mà tổng thư ký NATO chủ ý phác họa mang màu sắc ảm đạm. Bài phát biểu của ông nhằm mục đích gây ra một cú sốc chính trị và xã hội ở châu Âu. Kết luận của ông tóm gọn tất cả: ‘‘An ninh của Ukraina là an ninh của chúng ta.’’ Một thông điệp rõ ràng: cùng với cuộc chiến ở Ukraina, cấu trúc an ninh của toàn châu Âu hiện đang bị đe dọa – và cái giá phải trả nếu Ukraina thất bại có thể cao hơn nhiều so với những gì mà người châu Âu hiện đang hình dung. »

Theo tổng thư ký NATO, quá nhiều người châu Âu đang ngủ quên trong vầng hào quang, không nhận ra « tính khẩn cấp chiến lược hiện tại ». Cảnh báo này nhắc gợi một thông điệp mạnh mẽ khác, của người đoạt giải Nobel Hòa bình, cô Oleksandra Matviychuk, người Ukraina, được trang mạng Le Grand Continent trích dẫn: « Tại các nước châu Âu, thế hệ hiện nay được thừa hưởng nền dân chủ từ cha mẹ và ông bà. Họ chưa từng đấu tranh cho nó. Họ coi nhân quyền và tự do là điều hiển nhiên. Thế hệ hiện nay đã trở thành những người tiêu thụ nền dân chủ. » Nói một cách khác, nhiều người châu Âu coi nền dân chủ là « điều hiển nhiên », tiêu thụ nó như một sản phẩm, giống như mua sắm trực tuyến trên các dịch vụ Shein hay Temu, mà quên mất rằng nền dân chủ vốn mong manh, và bảo vệ nó tốn kém như thế nào. 

Cùng ngày Liên Âu phong tỏa vô thời hạn hơn 200 tỉ euro tài sản Nga

Một diễn biến đáng chú ý khác diễn ra cùng ngày tại Bruxelles : Đa số các nước thành viên Liên Hiệp Châu Âu đã gỡ bỏ quy định gia hạn sáu tháng một lần việc phong tỏa khối tài sản Nga ở châu Âu, vốn đòi hỏi phải được sự đồng thuận của 27 nước thành viên. Điều 122 của Hiệp ước Liên Âu cho phép Liên Âu, trong các trường hợp khẩn cấp, phong tỏa các tài sản này vô thời hạn. Đây là điều giúp cho Liên Âu loại trừ nguy cơ các tài sản đó bị sử dụng trong kế hoạch hòa bình của Mỹ và đặc biệt là tránh được nguy cơ việc một số nước châu Âu thân Nga, như Hungary, không ủng hộ kéo dài phong tỏa (bài « En bloquant définitivement les actifs russes, l’UE joue enfin de la fermeté/ Bằng cách đóng băng vô thời hạn Nga, Liên Âu rút cuộc đã sử dụng biện pháp cứng rắn », Euronews, ngày 13/12/2025). 

Các tài sản của Ngân hàng Trung ương Nga bị đóng băng tại châu Âu ước tính ít nhất 210 tỷ euro, chủ yếu được giữ tại Bỉ. Bỉ không ủng hộ việc kéo dài vô thời hạn việc phong tỏa, vì cho rằng chủ trương của Ủy Ban Châu Âu, cung cấp cho Ukraina các hỗ trợ tài chính dựa trên tài sản của Nga, là không đủ vững chắc về mặt pháp lý.

90 tỉ euro cho Ukraina: Bảo lãnh nhờ tài sản Nga phong tỏa vô thời hạn

Theo nhiều nhà quan sát, việc đa số các nước Liên Âu ủng hộ kéo dài vô thời hạn việc phong tỏa các tài sản Nga đã mở đường cho việc Thượng đỉnh Liên Âu ngày 18/12 vừa qua chấp thuận việc vay tiền trên thị trường với tổng số tiền lên đến 90 tỉ euro, để tài trợ cho Ukraina trong hai năm 2026 – 2027 với lãi suất 0%. « Liên Âu sẽ sử dụng các tài sản bị đóng băng để bảo lãnh khoản vay 90 tỷ euro cho Ukraina, được giải ngân trong hai năm tới », báo Pháp dẫn lại New York Times. Ukraina chỉ phải hoàn trả khoản tiền này, nếu nhận được tiền bồi thường của Nga, sau khi chiến tranh kết thúc (theo La Dépêche, 19/12/2022).

Trong bối cảnh Nga không có dấu hiệu từ bỏ tham vọng, và Hoa Kỳ gần như ngừng hẳn các viện trợ quân sự cho Kiev, phần đóng góp của Liên Âu là chủ yếu và có ý nghĩa quyết định, không chỉ vì Ukraina, mà còn vì nền an ninh của chính châu Âu. Liên Hiệp Châu Âu bị dồn vào chân tường không có đường lùi. Chủ tịch Ủy Ban Châu Âu Ursula von der Leyen trước cuộc họp của Hội Đồng Châu Âu tuyên bố:

« Chúng ta phải tìm ra giải pháp ngay hôm nay. Chủ tịch Hội Đồng Châu Âu đã nói, và tôi ủng hộ ông ấy, rằng chúng ta sẽ không rời khỏi Hội Đồng Châu Âu chừng nào không có giải pháp cho việc tài trợ cho Ukraina trong hai năm tới. Chúng ta có hai phương án, một trong hai phương án sẽ phải được thông qua tại Hội đồng Châu Âu ! » (phương án A là sử dụng trực tiếp số tài sản Nga bị phong tỏa và phương án B là vay tiền với bảo lãnh là tài sản bị đóng băng).

Nhóm nước « tằn tiện », đứng đầu là Đức, thoạt tiên không ủng hộ phương án B rút cục đã thông qua. Ba nước Hungary, CH Séc và Slovakia, không tham gia vào nỗ lực vay tiền, nhưng cũng không chống. Tổng thống Pháp Emmanuel Macron nhấn mạnh : « Khoản vay này cũng là một khoản đầu tư vào an ninh của chính chúng ta, bởi vì Ukraina đang ở tuyến đầu, bảo vệ toàn bộ châu Âu. »

Tiếng nói châu Âu có trọng lượng hơn, Mỹ chấp nhận « hỗ trợ an ninh »

Quyết tâm ngày càng mạnh hơn và rõ ràng hơn của nhiều nước châu Âu trong việc xây dựng lực lượng quốc phòng để đối phó với Nga, và hậu thuẫn Ukraina về quân sự, với các nguồn lực tài chính như trên dường như khiến tiếng nói của châu Âu trong các đàm phán về một kế hoạch hòa bình cho Ukraina, dựa trên sáng kiến của Mỹ, có thêm trọng lượng.

Một bước tiến đáng chú ý trong các đàm phán giữa Mỹ, Ukraina và châu Âu đầu tuần vừa qua, là lần đầu tiên Washington khẳng định sẽ mang lại « hỗ trợ về an ninh » cho Kiev. Đây là điều mà Liên minh các nước tình nguyện vì Ukraina, theo sáng kiến do Pháp và Anh chủ trì, liên tục đòi hỏi từ đầu năm nay (Anh Quốc vẫn cố giành được cam kết từ tổng thống Donald Trump đảm bảo vai trò « hậu vệ » cho một thỏa thuận hòa bình tương lai. Nếu Mỹ cam kết bảo vệ NATO ở châu Âu bằng không lực và hỏa lực tầm xa (tên lửa định vị chính xác), thì châu Âu có thể yên tâm đưa quân sang đất Ukraina…, RFI, 11/03/2025). 

Trả lời trang mạng của Thượng Viện Pháp (Public Senat) ngày 16/12, tướng Jérôme Pellistrandi, tổng biên tập tạp chí Défense nationale, giải thích ý nghĩa của việc « hỗ trợ an ninh » Mỹ có thể mang lại cho Ukraina :

« Các cuộc đàm phán ở Berlin đã cho phép làm rõ một số điểm, đặc biệt là về các đảm bảo an ninh mà Kiev yêu cầu, và được Paris cùng Luân Đôn ủng hộ. Giới thân cận với tổng thống Emmanuel Macron còn nói về “tiến triển” trong việc đảm bảo an ninh, nhờ vào nỗ lực của Liên minh các nước tình nguyện vì Ukraina, và việc làm rõ sự hỗ trợ của Mỹ. Thuật ngữ ‘‘sự hỗ trợ của Mỹ’’ ở đây không liên quan đến việc triển khai quân đội Mỹ trên mặt đất, mà là sự hỗ trợ có ý nghĩa quyết định về tình báo, hậu cần, lực lượng phòng không mặt đất và phối hợp chiến lược. Đây chính là những yếu tố tạo nên uy lực cho lực lượng răn đecủa châu Âu. Việc thiết lập vùng cấm bay đang được xem xét, điều này sẽ mang lại mộtthay đổi lớn. Các đảm bảo an ninh được nêu ra hiện nay là lớn hơn nhiều so với những gì mà Matxcơvachấp nhận trong giai đoạn đầu của các cuộc đàm phán. Đây cũng là lý do tại sao trong hiện tại Nga cực kỳ thận trọng với kế hoạch hòa bình này. »

Hãng thông tấn Nhà nước Nga TASS hôm 16/12 cũng ghi nhận việc, theo một số nguồn tin Mỹ, các đảm bảo an ninh dành cho Ukraina trong phiên bản mới nhất của thỏa thuận hòa bình là các bảo đảm tốt nhất mà nước này từng có được, « các đảm bảo thực sựmạnh mẽ – giống như Điều 5 của Hiến chương NATO, cùng khả năng răn đe rất mạnh, về quy mô quân đội và vũ khí ». Sau cuộc họp ở Berlin, tổng thống Zelensky một mặt hoan nghênh bước tiến của Mỹ trong các bảo đảm an ninh, mặt khác hối thúc chính quyền Trump làm rõ hơn các bảo đảm, và những điều này phải được Quốc Hội Mỹ phê chuẩn.

Tâm điểm đối đầu: 6.500 km² vùng Donbass, Mỹ muốn Ukraina rút

TASS thậm chí cho biết, trong lúc Mỹ đưa ra « các đảm bảo an ninh », Nga và Ukraina đã chấp thuận khoảng 90% các điều khoản trong dự thảo, ngoại trừ việc nhân nhượng lãnh thổ, là điểm gai góc nhất. Cho đến nay, điện Kremlin coi các yêu sách về lãnh thổ tại vùng Donbass là không thể khoan nhượng. Trong khi đó, Kiev khẳng định vấn đề này phải được toàn dân phúc quyết.

Về vấn đề này, các đồng minh châu Âu của Ukraina rất rõ ràng : « Cuộc chiến tranh xâm lược của Nga chống lại Ukraina là cuộc chiến chống lại châu Âu. Nếu Ukraina sụp đổ, cuộc xâm lăng sẽ không dừng lại, giống như vùng Sudetenland năm 1938 vẫn chưa đủ (với chế độ phát xít Hitler). Putin sẽ không dừng lại » (thủ tướng Đức Frederic Merz, ngày 14/12/2025).

Khu vực rộng khoảng 6.500 km2 ở Donbass mà quân đội Ukraina đang kiểm soát, mà Mỹ muốn Kiev rút (theo đòi hỏi của Nga), được thủ tướng Đức ví với vùng Sudetenland (lãnh thổ CH Séc hiện nay), mà các cường quốc Tây Âu chấp nhận để nước Đức Hitler sáp nhập. Khu vực Donbass quân đội Ukraina còn kiểm soát gồm một số thành phố chiến lược như Sloviansk và Kramatorsk. Theo chuyên gia Tatiana Kastoueva-Jean thuộc Viện Quan hệ Quốc tế Pháp, một khi các thành phố « pháo đài » này bị bỏ rơi, sẽ không có gì ngăn cản « điện Kremlin sử dụng các phần đất mới của tỉnh Donetsk mà họ kiểm soát, làm bàn đạp để tấn công các vùng không được bảo vệ ».

Trở lại với cội nguồn làm nên sức mạnh của EU

Trở lại với cuộc thượng đỉnh của Liên Âu ngày 18/12, một thời điểm hệ trọng với vận mệnh của châu lục. Khối 27 nước phải đạt được đồng thuận về ít nhất hai vấn đề gai góc, gây chia rẽ sâu sắc nội bộ khối : Tài trợ cho Ukraina, và hiệp định thương mại với khối Mercosur, đàm phán từ hơn 20 năm nay.

Hôm trước cuộc thượng đỉnh đặc biệt này của Liên Âu, nhà báo chuyên về chính trị quốc tế Pierre Haski, trên đài France Inter, nhận định trước tính chất nan giải của các quyết định phải đưa ra, 27 nước cần trở lại với cội nguồn làm nên sức mạnh của khối:

« Cố chủ tịch Ủy Ban Châu Âu Jacques Delors từng ví châu Âu như một cỗ máy tạo ra được các thỏa hiệp. Nhưng phải thừa nhận rằng có những lúc điều này là khó khăn hơn, nhấtlà khi những lựa chọn phải được đưa ra trong bối cảnh quốc tế đầy biến động và chiến tranh như hiện nay, đặc biệt với thái độ thù địch của chính quyền Trump đối với Liên Hiệp Châu Âu, như điều đã được thể hiện trong Chiến lược an ninh mà chính phủ Mỹ vừa công bố.

Nhưng cũng phải thừa nhận rằng sự tích lũy các cuộc khủng hoảng này bắt nguồn từ điểm yếu cố hữu của Liên Âu. Hiện nay, Liên Âu đang phải trả giá cho sự phụ thuộc, dù là tự nguyện hay bị áp đặt, về an ninh với Mỹ, hoặc về hàng giá rẻ từ Trung Quốc với cái giá phải trả là sự suy yếu của chính ngành công nghiệp của xứ sớ. Sự thức tỉnh đau đớn của Liêu Âu diễn ra quá chậm chạp trong bối cảnh kỷ nguyên toàn cầu hóa không kiểm soát cáo chung và sự trỗi dậy của các mối đe dọa mới.

Trong quá trình phân bổ lại quyền lực trên thế giới, châu Âu đang bị đe dọa tụt hậu, thậm chí bị trở thành chư hầu, bởi sự trỗi dậy của các đế chế Mỹ, Nga hoặc Trung Quốc. Châu Âu và mô hình xã hội của châu Âu đang một mặt bị các đại thế lực này tấn công, mặt khác bị suy yếu từ bên trong.

Vì tất cả các lý do trên, những quyết định mà 27 quốc gia thành viên phải đưa ra ngày mai có ý nghĩa như một trắc nghiệm, một trắc nghiệm về năng lực tập thể trong việc đưa ra những quyết định cho phép châu Âu duy trìđượcvị thế trên trường quốc tế. Nếu không, xin dùng cách nói giảm nhẹ của thủ tướng Đức, ‘‘năng lực hành động của Liên Âu sẽ bị tổn hại nghiêm trọng’’. Cỗ máy tạo ra các thỏa hiệp của Liên Âu, theo tinh thần của Jacques Delors, tốt hơn hết nênđượcvận hành ngay vào ngày mai. »

Hiệp định thương mại với Nam Mỹ: Pháp và Đức chia rẽ sâu sắc  

Riêng về hiệp định Liên Âu – Mercosur, rút cục hoãn phê chuẩn, do hàng nghìn nông dân, đa số là nông dân Pháp đổ dồn về Bruxelles phản đối. Trước ngày Liên Âu ra quyết định, đặc phái viên Daniel Vallot từ Nghị Viện Châu Âu ở Strasbourg cho biết thế đối đầu rõ rệt giữa Pháp và Đức :

« Đây là một trong số ít vấn đề mà các nghị sĩ Pháp, từ cực hữu đến cực tả, đều nhất trí phản đối. Tất cả đều phản đối hiệp ước đã ký với khối Mercosur. Các điều khoản gọi là ‘‘bảo vệ’’ được bỏ phiếu vào thứ Ba 16/12 này tại Nghị Viện Châu Âu sẽ không mang lại nhiều thay đổi. Đây là quan điểm của nghị sĩ Céline Imart, đảng cánh hữu Những người Cộng hòa: “Các hiệp định thương mại tự do hiện nay phải được đàm phán một cách cụ thể hơn, cân bằng hơn, song phương hơn và có mục tiêu rõ ràng hơn.Những hiệp định thế hệ cũ, như kiểu Mercosur, vốn là một loại thỏa thuận khu vực rộng lớn, nơi mọi thứ đượcgộp lại, mà khôngnhắm mục tiêu cụ thể nào, về cơ bản là đặt công nghiệp vào thế đối đầu với nông nghiệp, và sau đó hy sinh nông nghiệp. Hiệp định kiểu như vậy không còn khả thi nữa, chúng đã lỗi thời.”

Céline Imart, giống như các nghị sĩ thuộc đảng LR, thuộc đảng cánh hữu châu Âu PPE (đảng Nhân dân Châu Âu), lực lượng chính trị chủ yếu trong Nghị Viện Châu Âu. Tuy nhiên, trong nhóm này, nhiều nghị sĩ được bầu tại các nước khác lại rất ủng hộ thỏa thuận thương mại này, điển hình là người Đức, họ coi đây là cơ hội cho ngành công nghiệp nước nhà.

Hãy nghe Daniel Caspary, một nghị sĩ thuộc đảng CDU: “Một mặt, chúng ta có chiến tranh ở phía Đông, mặt khác, những vấn đề ngày càng nghiêm trọng với Mỹ! Và nếu chúng ta muốn các đối tác khác giúp các công ty của chúng ta bảo vệ việc làm, thì các nước Mercosur mang lại một cơ hội rất to lớn!”

Các nghị sĩ ủng hộ thỏa thuận này không hiểu tại sao Pháp lại yêu cầu hoãn quyết định thêm một lần nữa. Nếu Châu Âu không có khả năng đạt được thỏa thuận sau 25 năm đàm phán, theo những người ủng hộ thỏa thuận, đây sẽ là một thông điệp “thảm họa” gửi đến các đối tác». 

Đa số dân Pháp ủng hộ cuộc tranh đấu của nông dân

Bảo vệ nền nông nghiệp châu Âu, bảo vệ các tiêu chuẩn môi trường, để bảo đảm sức khỏe của nhà sản xuất, người tiêu dùng, ngày càng trở nên nan giải trong bối cảnh châu Âu phải đối mặt với nguy cơ Nga gây chiến, các đe dọa từ Trung Quốc, đặc biệt về kinh tế, và Hoa Kỳ – đồng minh truyền thống, với trào lưu « nước Mỹ trên hết » bảo vệ mô hình kinh tế cũ – đang ngày càng có xu hướng coi « mô hình châu Âu » là thù địch.

Theo một số thăm dò dư luận, đa số dân Pháp ủng hộ cuộc tranh đấu của nông dân, phản đối hiệp định với Mercosur (77 % theo thăm dò của Elabe cho BFMTV, giữa tháng 12/2025, 81% theo điều tra của Elabe tháng 11/2024). Theo một thăm dò của OpinionWay (đầu 2025), 67% người Pháp sẵn sàng mua thực phẩm đắt hơn để hỗ trợ nông dân.