Anthony Zurcher

Theo BBC

Tại một cuộc họp nội các ở Nhà Trắng cách đây hai tuần, Tổng thống Mỹ Donald Trump nhìn quanh căn phòng dài với đầy đủ các cố vấn cấp cao, quan chức chính quyền và trợ lý, rồi đưa ra một dự đoán.

Ông nói rằng ứng viên tổng thống tiếp theo của Đảng Cộng hòa “có lẽ đang ngồi ngay tại bàn này”.

“Có thể là vài người đang ngồi ở bàn này,” ông nói thêm, ám chỉ những cuộc cạnh tranh chính trị có thể diễn ra trong tương lai.

Dù một tu chính án Hiến pháp giới hạn ông chỉ được giữ chức tổng thống hai nhiệm kỳ bốn năm, những người ủng hộ vẫn hô vang “bốn năm nữa” tại một cuộc vận động tranh cử ở bang Pennsylvania vào tối ngày 9/12. Khi đó, ông Trump nói rằng ba năm cuối của nhiệm kỳ thứ hai của ông là “một khoảng thời gian rất dài”.

Tuy nhiên, trong phòng họp nội các vào tuần trước, khi nói về triển vọng đề cử ứng viên tổng thống của Đảng Cộng hòa năm 2028, ông tỏ ra dứt khoát: “Sẽ không phải là tôi”.

Cuộc bầu cử tổng thống tiếp theo có thể vẫn còn xa, nhưng những suy đoán công khai của chính ông Trump – cùng với những rạn nứt nhất định trong liên minh ủng hộ – cho thấy quá trình tranh giành vị trí kế nhiệm và định hình phong trào “Làm cho nước Mỹ vĩ đại trở lại” (MAGA) thời hậu Trump đã bắt đầu.

Trong các cuộc bầu cử địa phương tháng trước, Đảng Cộng hòa đã mất sự ủng hộ của cử tri thiểu số và tầng lớp lao động. Đây là những nhóm từng giúp ông Trump giành lại Nhà Trắng vào năm 2024.

Các thành viên trong ê kíp của ông đã có những đấu đá về chính sách. Một số người, đáng chú ý nhất là Hạ nghị sĩ Marjorie Taylor Greene, đã tách khỏi quỹ đạo của ông Trump và cáo buộc tổng thống đánh mất sự gắn kết với chính những người Mỹ đã trao cho ông quyền lực.

Truyền thông quốc tế cũng như trong nước đã xuất hiện nhiều suy đoán về các rạn nứt trong MAGA.

Hôm 15/12, tờ The Washington Post đặt câu hỏi trong một dòng tít: “Các lãnh đạo MAGA cảnh báo ông Trump rằng các cử tri trung thành đang rời bỏ ông. Liệu ông có lắng nghe?”

Những dấu hiệu cảnh báo đã xuất hiện. Dù ông Trump từ lâu được biết đến là người nắm bắt rất rõ tâm lý người ủng hộ, những tháng sắp tới sẽ có hàng loạt thách thức đối với tổng thống và phong trào của ông.

Di sản chính trị của ông đang bị đặt lên bàn cân.

Từ Vance đến Rubio: Một đội toàn đối thủ?

Hai tuần trước, trong phòng họp nội các mới được tân trang dát vàng lộng lẫy của ông Trump, bầu không khí tràn ngập tiếng cười và các cuộc trò chuyện về những thành tựu “mang tính lịch sử” của nhiệm kỳ tổng thống.

Dù vậy, việc ông Trump dường như đã nhận thấy tham vọng làm tổng thống khi nhìn quanh bàn cho thấy sự khó khăn trong việc giữ duy trì sự gắn kết của phong trào MAGA.

Phó Tổng thống JD Vance ngồi đối diện với tổng thống. Với tư cách là liên danh tranh cử, ông được xem là người kế nhiệm tiềm năng nhất của ông Trump. Ông là ứng viên ưa thích của các con trai Trump và giới tỷ phú công nghệ theo khuynh hướng tự do ở Thung lũng Silicon.

Ngoại trưởng Marco Rubio ngồi ngay bên phải tổng thống. Cựu thượng nghị sĩ bang Florida, người từng cạnh tranh với ông Trump để giành đề cử của Đảng Cộng hòa năm 2016, đã trải qua một thập kỷ “chuyển hóa MAGA”.

Ông Rubio đã từ bỏ lập trường cũ – ủng hộ tự do hóa chính sách nhập cư và quan điểm cứng rắn với Nga – để chuyển sang đường lối đối ngoại “Nước Mỹ trên hết” của ông Trump. Tuy vậy, nếu trong Đảng Cộng hòa hiện nay còn ai được xem là đại diện của phe Cộng hòa truyền thống nhưng vẫn có sức ảnh hưởng, thì ông Rubio đứng đầu danh sách đó.

Tiếp đó là Bộ trưởng Y tế Robert F. Kennedy Jr., ngồi cách ông Rubio hai ghế. Quan điểm hoài nghi vaccine cùng chương trình nghị sự “Làm cho nước Mỹ khỏe mạnh trở lại” của ông đã gây chấn động bộ máy quản lý y tế nước này.

Việc một chính trị gia từng là đảng viên Dân chủ, rồi chuyển sang độc lập và cuối cùng gia nhập Đảng Cộng hòa và góp mặt trong nội các như ông Kennedy là minh chứng sinh động cho những liên minh ý thức hệ kỳ lạ mà ông Trump đã tạo dựng trên con đường tái đắc cử năm ngoái.

Và cuối cùng là Bộ trưởng An ninh Nội địa Kristi Noem, ngồi ở một góc bàn. Dù cựu thống đốc bang South Dakota không được xem là ứng viên nặng ký cho chức vụ tổng thống, việc bà ủng hộ thực thi nhập cư cứng rắn – trong đó có lời kêu gọi gần đây về lệnh cấm đi lại toàn diện đối với “mọi quốc gia chết tiệt đang tuồn vào nước Mỹ những kẻ giết người, ký sinh và những kẻ nghiện trợ cấp” – đã khiến bà trở thành một gương mặt tiêu biểu cho đường lối chính sách của chính quyền.

Mỗi người trong số họ đều có thể tin rằng, nếu quyết định ra tranh cử, đều có khả năng trở thành người kế nhiệm ông Trump và tiếp quản phong trào đã làm thay đổi chính trường Mỹ trong suốt một thập kỷ qua.

Tuy nhiên, mượn lời của ông Benjamin Franklin khi nước Mỹ khai sinh nền dân chủ, bất kỳ ai giành được đề cử của Đảng Cộng hòa cũng sẽ được trao tay một liên minh đủ sức chiến thắng – với điều kiện là họ giữ được liên minh đó.

Đế chế Cộng hòa biến chuyển

Dĩ nhiên, không điều gì trong số đó là chắc chắn – và cũng không có gì bảo đảm rằng thế hệ lãnh đạo MAGA tiếp theo sẽ xuất thân từ vòng thân cận của Tổng thống Trump.

Ông Trump từng tiến vào Nhà Trắng với tư cách một nhân vật ngoài chính trường. Lãnh đạo kế tiếp của Đảng Cộng hòa hoàn toàn có thể đi theo con đường tương tự.

“Người tiếp theo sẽ phải tự tạo ra dấu ấn riêng cho bản thân mình khi kế nhiệm ông Trump,” ông Rodney Davis, cựu nghị sĩ Cộng hòa bang Illinois, hiện làm việc cho Phòng Thương mại Mỹ, nhận định.

“Nhưng đồng thời cũng phải bảo đảm không đi chệch quá xa, bởi rõ ràng chính ông Donald Trump là người đã được bầu làm tổng thống hai lần.”

Khi cuộc bầu cử tổng thống tháng 11/2028 diễn ra, cử tri Mỹ thậm chí có thể không còn muốn một người giống ông Trump. Một số thăm dò dư luận cho thấy mức độ ủng hộ dành cho tổng thống không còn cao như trước.

Một cuộc khảo sát của YouGov công bố đầu tháng này cho thấy ông Trump có tỷ lệ tín nhiệm ròng -14, so với +6 khi ông quay trở lại Nhà Trắng vào tháng Một.

Ngoài ra, còn tồn tại những lo ngại về tình hình kinh tế cũng như các nỗ lực không mệt mỏi của ông trong việc mở rộng quyền lực tổng thống.

Dù vậy, sự lãnh đạo phong trào của ông Trump vẫn được xem là “chìa khóa” của đế chế Cộng hòa, ngay cả khi đế chế này đã thay đổi sâu sắc trong những năm gần đây.

“Tôi cho rằng liên minh cử tri của Đảng Cộng hòa đã thay đổi ở mức căn bản trong vài thập kỷ qua,” ông Davis, người giữ ghế tại Quốc hội từ năm 2013 đến 2023, nói. “Liên minh Cộng hòa từng tồn tại khi ông Ronald Reagan đắc cử nay đã không còn như trước.”

Theo bà Laura K. Field, tác giả cuốn Furious Minds: The Making of the MAGA New Right (tạm dịch: Tâm trí cuồng nộ: sự ra đời của MAGA tân cánh hữu) trong thập niên 1980, liên minh thời ông Reagan là sự kết hợp giữa kinh tế thị trường tự do, văn hóa bảo thủ, chống chủ nghĩa cộng sản và can dự quốc tế.

Bà cho biết thêm rằng Đảng Cộng hòa dưới thời ông Trump có lẽ được mô tả rõ nét nhất trong một bài tiểu luận năm 2016 của ông Michael Anton – cố vấn lâu năm của ông Trump và hiện là quan chức Bộ Ngoại giao Mỹ – nhằm vận động cho chiến thắng của ông Trump.

Trái với kỷ nguyên Reagan, những trụ cột cốt lõi của phong trào này bao gồm “an ninh biên giới, chủ nghĩa dân tộc kinh tế và chính sách đối ngoại ‘Nước Mỹ trên hết’.”

‘Đảng viên Cộng hòa bình thường’ và ‘kẻ nổi loạn’

Đầu tháng này, Viện Manhattan, một tổ chức bảo thủ, đã công bố một khảo sát toàn diện về cử tri Đảng Cộng hòa, cung cấp thêm thông tin về cơ cấu liên minh của ông Trump.

Khảo sát cho thấy 65% đảng viên Cộng hòa hiện nay thuộc nhóm cốt lõi – những người ủng hộ ứng viên tổng thống của Đảng ít nhất từ năm 2016. (Nếu họ sống trong thập niên 1980, họ có thể đã bỏ phiếu cho Reagan.)

Trong khi đó, 29% là nhóm mới gia nhập, và đây là nhóm tạo ra thách thức đối với sự bền vững của liên minh Trump.

Chỉ hơn một nửa trong số họ nói rằng họ sẽ “chắc chắn” ủng hộ một ứng viên Đảng Cộng hòa trong cuộc bầu cử Quốc hội giữa kỳ năm tới.

Theo khảo sát, những đảng viên mới trẻ hơn, đa dạng hơn và có xu hướng khác biệt so với học thuyết bảo thủ truyền thống.

Chẳng hạn, họ có quan điểm tương đối thiên về kinh tế cánh tả hơn, thường cởi mở hơn về nhập cư và các vấn đề xã hội, và có thể thân Trung Quốc hơn hoặc chỉ trích Israel.

Jesse Arm, phó chủ tịch phụ trách quan hệ đối ngoại của Viện Manhattan, nhận định với BBC qua email:

“Rất nhiều cuộc tranh luận về tương lai của cánh hữu hiện nay được dẫn dắt bởi những tiếng nói ồn ào và kỳ lạ trên mạng, chứ không phải bởi những cử tri thực sự tạo nên phần lớn liên minh Cộng hòa.”

Không quá ngạc nhiên, các cử tri Cộng hòa dành sự ủng hộ thấp hơn hẳn đối với những người kế nhiệm tiềm năng của Trump. Trong khi 70% cử tri cốt lõi có đánh giá tích cực về ông Rubio và 80% về ông Vance, chỉ hơn một nửa cử tri mới có cảm nhận tích cực về cả hai.

Một số kết quả khác còn đáng lo ngại hơn với Đảng Cộng hòa:

Hơn một nửa cử tri mới cho rằng việc sử dụng bạo lực chính trị trong chính trường Mỹ “đôi khi hợp lý”, so với chỉ 20% trong số cử tri cốt lõi.

Họ cũng có xu hướng khoan dung hơn với các phát ngôn phân biệt chủng tộc hoặc bài Do Thái, và dễ tin vào các thuyết âm mưu, ví dụ như về việc lên Mặt Trăng, vụ 11/9 hay vaccine.

Ông Trump đã thu hút nhóm cử tri này vào liên minh của mình. Câu hỏi đặt ra là liệu ông và những người thừa kế chính trị có giữ được họ trong liên minh hay không – hoặc liệu họ có muốn ở lại hay không.

“Điều cần rút ra không phải là những cử tri này sẽ ‘định hình’ Đảng Cộng hòa hậu Trump, mà là các lãnh đạo tương lai của Đảng Cộng hòa sẽ phải vạch rõ ai là người đặt ra chương trình nghị sự,” ông Arm nhận định.

“Trái tim của đảng vẫn là những đảng viên Cộng hòa thường (normie Republicans), chứ không phải những kẻ thích nổi loạn (edgelords) mà cả truyền thông lẫn phe cánh hữu bất đồng đều kỳ lạ muốn thổi phồng lên.”

Rạn nứt trong hàng ngũ bảo thủ

Sự chia rẽ được tiết lộ trong khảo sát của Viện Manhattan giúp giải thích một số mâu thuẫn nổi bật trong liên minh Trump trong vài tháng qua.

Cuộc xung đột giữa ông Trump và bà Greene, kết thúc bằng việc nữ dân biểu từ chức tại Quốc hội, bắt nguồn từ việc bà ủng hộ việc công khai toàn bộ hồ sơ liên quan đến vụ buôn người vị thành niên của ông Jeffrey Epstein – vốn là một nguồn gốc lâu đời của các thuyết âm mưu bảo thủ.

Tuy nhiên, mâu thuẫn này đã lan rộng sang việc chỉ trích chính sách Trung Đông của ông Trump và cáo buộc tổng thống không giải quyết các vấn đề chi phí sinh hoạt và y tế cho cử tri thu nhập thấp.

Một cuộc chia rẽ giữa những MAGA “cộm cán” đáng chú ý trước đó liên quan đến chính sách kinh tế của ông Trump. Khi đó, tỷ phú Elon Musk, một người ủng hộ và thành viên thân cận của ông Trump đầu năm nay, đã chỉ trích một số chính sách thuế quan và chi tiêu của chính phủ.

Hiện tại, tổng thống chủ yếu đang nỗ lực tránh một xung đột khác trong hàng ngũ bảo thủ, liên quan đến việc ông Nick Fuentes – bình luận viên cực hữu và người phủ nhận Holocaust – có được chào đón trong phong trào bảo thủ hay không.

Cuộc tranh cãi này đã khiến tổ chức Heritage Foundation đầy ảnh hưởng bị chao đảo và khiến một số nhà bình luận cánh hữu quyền lực đối đầu nhau.

Theo bà Laura K. Field, những người theo ông Trump có thể sẽ khó tránh khỏi xung đột này:

“Ông Nick Fuentes có lượng người theo dõi rất lớn,” bà nói, bổ sung rằng “một phần sức mạnh và năng lượng của phong trào bảo thủ hiện nay là nhờ việc thu hút nhóm cử tri này trong Đảng Cộng hòa.”

Trong Quốc hội do Đảng Cộng hòa kiểm soát, một số dấu hiệu xung đột với chương trình nghị sự của tổng thống đã xuất hiện. Dù Nhà Trắng vận động, Hạ viện vẫn thông qua dự luật yêu cầu công bố hồ sơ Epstein.

Tổng thống cũng không thuyết phục được các nghị sĩ Đảng Cộng hòa ở Thượng viện từ bỏ quyền filibuster – thủ tục nghị viện mà phép phe thiểu số Dân chủ dùng để chặn một số dự định của Trump.

Trong khi đó, Đảng Cộng hòa đang sa sút tại các cuộc bầu cử, khi phe Dân chủ dễ dàng chiến thắng các cuộc bầu cử thống đốc tại Virginia và New Jersey vào tháng trước.

Trong hàng loạt cuộc bầu cử đặc biệt cấp bang và địa phương trong năm qua, phe Dân chủ trung bình tăng tỷ lệ phiếu khoảng 13% so với các cuộc bầu cử tương tự vào tháng 11 năm ngoái.

Tương lai của Trumpism

Tất cả những điều này đặt ra mối quan tâm hàng đầu cho Đảng Cộng hòa trước cuộc bầu cử Quốc hội giữa kỳ 2026, và không làm giảm bớt nỗi lo của một số người rằng, nếu ông Trump không ở vị trí đầu danh sách ứng viên, liên minh của họ sẽ gặp khó khăn trong việc có được những chiến thắng vững chắc.

Dù vậy, một thất bại vào năm tới – hoặc năm 2028 – khó có khả năng đánh dấu sự kết thúc của chủ nghĩa Trump.

Sự trỗi dậy của phong trào MAGA của ông Trump tiến lên đỉnh quyền lực Mỹ chưa bao giờ suôn sẻ, bao gồm một thất bại trong bầu cử giữa kỳ năm 2018 và ông Trump thất cử năm 2020, trước khi tái đắc cử tháng 11 năm ngoái.

Nhưng theo bà Field, những thay đổi mà ông Trump mang lại trong Đảng Cộng hòa dường như mang tính căn bản. Liên minh MAGA của ông dựa trên các nhánh của phong trào dân túy Mỹ từ nhiều thập kỷ trước – từ chiến dịch tổng thống nổi loạn của Barry Goldwater năm 1964 đến phong trào Tea Party thời Barack Obama.

“Những điều này không xuất hiện từ hư không. Đó là những lực lượng đã âm thầm tồn tại một thời gian trong chính trị Mỹ, và chỉ vừa bắt đầu bộc lộ.”

Bà cho rằng trật tự Cộng hòa cũ chỉ còn là tàn tích của quá khứ.

“Phong trào Trump sẽ còn tồn tại, và không có khả năng phe cũ trở lại với chút ảnh hưởng nào – điều đó là rõ ràng.”