Anh Vũ

Theo RFI

Hiệp định thương mại giữa Liên Hiệp Châu Âu và các nước trong khối Mercosur đang bước vào một tuần mang tính quyết định, trong bối cảnh Pháp, một lần nữa đối mặt với làn sóng phẫn nộ của giới nông dân, tiếp tục tìm cách ngăn chặn thỏa thuận, còn Nghị Viện Châu Âu đã bỏ phiếu vào thứ Ba ủng hộ việc tăng cường các điều khoản bảo vệ đối với sản phẩm nông nghiệp được quy định trong hiệp định.

Ai sẽ có tiếng nói cuối cùng? Trong khi Ủy Ban Châu Âu mong muốn cuối tuần này tại Brazil sẽ chốt lại thỏa thuận về Hiệp định Tự do Thương mại giữa Liên Hiệp Châu Âu (EU) và khối Mercosur (Argentina, Brazil, Paraguay, Uruguay), Pháp đang tích cực vận động để hoãn cuộc bỏ phiếu của các quốc gia thành viên, dự kiến diễn ra trong khoảng từ 16 đến 19 tháng 12.

Cần nhắc lại rằng các nét chính của hiệp định này đã được Bruxelles và khối Mercosur đàm phán suốt hơn 25 năm qua. Theo Ủy Ban Châu Âu, thỏa thuận sẽ thúc đẩy xuất khẩu của châu Âu đối với ô tô, máy móc, rượu vang và đồ uống có cồn. Đổi lại, nó sẽ tạo điều kiện cho thịt, đường, gạo, mật ong hay đậu nành Nam Mỹ thâm nhập thị trường Châu Âu. Đây chính là điểm khiến các ngành sản xuất nông nghiệp Liên Âu lo ngại.

Trong bối cảnh làn sóng phẫn nộ của các nhà chăn nuôi bò bùng phát do cách chính phủ xử lý dịch viêm da nổi cục truyền nhiễm (DNC), tổng thống Pháp  Emmanuel Macron ý thức rõ rằng “bật đèn xanh” cho hiệp định thương mại trong tuần này sẽ là một quyết định chính trị đầy rủi ro.

Pháp tìm cách hoãn cuộc bỏ phiếu quyết định

Liên Âu sẽ họp thượng đỉnh tại Bruxelles hai ngày 18 và 19/12 này. Các quốc gia thành viên dự kiến đưa ra quyết định cuối cùng về hiệp định thương mại giữa EU và Mercosur. Chủ tịch Ủy Ban Châu Âu Ursula von der Leyen hy vọng sẽ nhận được sự chấp thuận của 27 nước thành viên để có thể hoàn tất thỏa thuận tại Hội nghị thượng đỉnh Mercosur ngày 20/12 tại thành phố Foz do Iguaçu (Brazil).

Tuy nhiên, Paris đã chính thức đề nghị hoãn cuộc bỏ phiếu của các nước EU. “Ở giai đoạn này, các điều kiện bảo vệ nông dân Pháp vẫn chưa được đáp ứng. Những yêu cầu của Pháp chưa được thỏa mãn,” Điện Élysée cho biết tối Chủ nhật (14/12).

Quốc hội Pháp đã nhất trí thông qua nghị quyết phản đối hiệp định EU–Mercosur vào ngày 27/11. Paris mong muốn thỏa thuận phải đi kèm các điều khoản bảo vệ nhằm ngăn ngừa “sự xáo trộn thị trường đối với các ngành sản xuất nông nghiệp”, đồng thời áp dụng “các biện pháp tương ứng, đặc biệt liên quan đến thuốc trừ sâu và thức ăn chăn nuôi, nhằm bảo đảm rằng hàng hóa nhập khẩu vào thị trường nội địa phải tuân thủ nghiêm ngặt các tiêu chuẩn môi trường”, theo thông tin từ Văn phòng Thủ tướng. Pháp cũng yêu cầu tăng cường kiểm soát đối với nông sản nhập khẩu.

“Nếu hiệp định được giữ nguyên như hiện tại, tổng thống, thủ tướng và chính phủ đã nói rõ: đó là ‘không’, không thể chấp nhận được,” Bộ trưởng Nông nghiệp Pháp Annie Genevard tuyên bố sáng thứ Hai trên kênh truyền hình Pháp France 2. Bộ trưởng Pháp khẳng định:  “Trong tình trạng hiện nay, nếu mọi thứ không thay đổi và nếu không có sự bảo vệ tốt hơn, không có gì cho phép ký kết hiệp định này.”

Paris cũng đang tìm cách lôi kéo các nước châu Âu khác ủng hộ lập trường của mình. Ba Lan, Hungary, Áo và Ireland đứng về phía Pháp. Ý cũng có thể tham gia: Theo hãng tin Reuters, thủ tướng Ý Giorgia Meloni và tổng thống Pháp Emmanuel Macron đã nhất trí là cần phải hoãn cuộc bỏ phiếu cuối cùng đối với hiệp định EU–Mercosur.

Chủ đề bùng nổ căng thẳng giữa khủng hoảng nông nghiệp

Lập trường của Pháp trong nhiều năm qua được lý giải bằng sự phản đối mạnh mẽ của các nghiệp đoàn nông gia đối với hiệp định thương mại tự do này. Tuy nhiên, sự phẫn nộ của họ càng gia tăng trong những tuần gần đây do sự lây lan của dịch viêm da nổi cục truyền nhiễm, dẫn đến việc phải tiêu hủy hàng nghìn con bò.

Phong tỏa đường sá và cao tốc, chiếm giữ các vòng xoay, đổ phân lỏng:  các nhà chăn nuôi Pháp đã liên tiếp tổ chức nhiều hành động phản đối cách chính phủ xử lý dịch bệnh. Trong bối cảnh đó, việc để hiệp định EU–Mercosur được thông qua có nguy cơ làm tình hình thêm căng thẳng, thậm chí tái diễn các cuộc biểu tình lớn của nông dân trên toàn quốc như cách đây hai năm.

Không chỉ vậy, các nghiệp đoàn nông gia châu Âu phản đối hiệp định đang tiếp tục gây sức ép. Họ kêu gọi biểu tình vào thứ Năm tại Bruxelles và tuyên bố sẽ có khoảng 10.000 nông dân đổ về thủ đô Bỉ. Theo họ, thỏa thuận sẽ mở đường cho việc nhập khẩu hàng giá rẻ từ Nam Mỹ, đặc biệt là thịt bò, không đáp ứng các tiêu chuẩn môi trường và vệ sinh của EU.

Ủy Ban Châu Âu quyết tâm ký bằng mọi giá

Về phía mình, Ủy Ban Châu Âu tỏ rõ quyết tâm hoàn tất hiệp định với Mercosur. Hôm thứ Hai, cơ quan này đã bác bỏ yêu cầu hoãn bỏ phiếu của Pháp.

“Đây là một thỏa thuận có tầm quan trọng tối cao đối với Liên Hiệp Châu Âu, về kinh tế, ngoại giao và địa chính trị, cũng như về trách nhiệm của EU trên trường quốc tế,” người phát ngôn Ủy Ban Châu Âu Olof Gill tuyên bố, đồng thời cho biết Bruxelles vẫn hy vọng hiệp định sẽ được ký kết trước cuối năm nay.

Đức, Tây Ban Nha và các nước Bắc Âu đặt nhiều kỳ vọng vào thỏa thuận này nhằm thúc đẩy một nền kinh tế châu Âu đang gặp khó khăn trước cạnh tranh từ Trung Quốc và các hàng rào thuế quan của Mỹ.

“Nếu không đạt được thỏa hiệp trong tuần này, chúng ta có nguy cơ đối mặt với một cuộc khủng hoảng châu Âu nghiêm trọng. Đó sẽ là một thất bại lớn đối với Ủy Ban, cũng như đối với Đức và Tây Ban Nha,” một nhà ngoại giao châu Âu ẩn danh đã cảnh báo như trên khi trả lời AFP.

Để hiệp định được thông qua, chỉ cần có được một đa số các quốc gia thành viên có đủ điều kiện, tức là ít nhất 20 quốc gia đại diện cho tối thiểu 65% dân số EU. Ngược lại, để chặn thỏa thuận, cần có sự phản đối của ít nhất 4 quốc gia thành viên chiếm tối thiểu 35% dân số EU.

Để thoát khỏi thế bế tắc, Ủy Ban Châu Âu đã nhượng bộ Pháp bằng cách công bố vào tháng 10 một điều khoản bảo vệ cùng các đề xuất liên quan đến những quan ngại khác. Điều khoản này có thể được kích hoạt nếu giá nhập khẩu từ Mercosur giảm ít nhất 10% so với giá châu Âu, đồng thời khối lượng nhập khẩu hưởng ưu đãi tăng hơn 10% so với năm trước. Nó cũng có thể áp dụng nếu giá sản phẩm Mercosur giảm 10% trong vòng một năm và vẫn thấp hơn 10% so với giá trong EU.

Một tín hiệu khác nhằm thuyết phục Paris là việc Ủy Ban Châu Âu tuần trước thông báo tăng cường kiểm soát nông sản nhập khẩu để bảo đảm tuân thủ các tiêu chuẩn châu Âu. Bruxelles cũng cam kết cập nhật quy định về nguồn gốc thuốc trừ sâu trong hàng nhập khẩu, nhằm ngăn chặn các chất bị cấm ở châu Âu vào châu lục qua đường nhập khẩu.

Vai trò của Nghị Viện Châu Âu 

Nghị Viện Châu Âu đã bỏ phiếu ngày 16/12 về các biện pháp “bảo vệ” nhằm trấn an giới nông dân và xoa dịu Pháp. Những biện pháp này đã được tăng cường thông qua các sửa đổi do Ủy ban Thương mại Quốc tế của Nghị viện thông qua. Các nghị sĩ châu Âu sẽ quyết định trong phiên họp toàn thể tại Strasbourg.

Cuộc bỏ phiếu của Nghị Viện Châu Âu có thể làm phức tạp thêm quá trình phê chuẩn thỏa thuận, bởi bất kỳ sửa đổi nào của văn bản cũng sẽ kéo theo một vòng đàm phán giữa Nghị Viện Châu Âu và Hội Đồng Châu Âu, trước khi văn kiện được các nước Mercosur thông qua.

Cuối cùng, ngay cả khi chủ tịch Ủy Ban Châu Âu Ursula von der Leyen ký hiệp định vào thứ Bảy tại Brazil, tiến trình vẫn chưa kết thúc. Vẫn còn một bước cuối cùng tại Nghị Viện Châu Âu: Thông qua thỏa thuận cuối cùng, có khả năng vào đầu năm 2026, một cuộc bỏ phiếu rất có thể sẽ rất sít sao.