Minh Phương

Theo RFI

Các báo Pháp số ra hôm nay, 27/11/2025, đồng loạt chạy tựa về Steve Witkoff, đặc phái viên của tổng thống Mỹ Donald Trump, sau khi hãng tin Bloomberg công khai nội dung hai cuộc điện thoại, trong đó có một cuộc là của ông Witkoff với cố vấn ngoại giao của nguyên thủ Nga Iouri Ouchakov. Sự ngây thơ, thiếu chuyên nghiệp cùng thái độ được cho là “thân Nga” của cựu nhà buôn bất động sản New York đã khiến ông bị chỉ trích trên khắp các báo cũng như trong Quốc Hội Hoa Kỳ. 

Nội dung bản ghi cuộc trò chuyện qua điện thoại giữa Witkoff và Ouchakov được Bloomberg công bố đã giúp hé lộ đến công chúng nguồn gốc “kế hoạch hòa bình” của Mỹ dành cho Ukraina, được đưa ra hôm 19/11. Trong phiên bản đầu tiên của kế hoạch này, gần như từng dòng đều phục vụ lợi ích của Matxcơva. Và điều đó không có gì lạ khi mà văn bản này không chỉ được soạn thảo cùng với Nga – mà phần lớn còn do chính Nga viết ra. 

Trong đoạn trao đổi được Bloomberg công bố, Steve Witkoff không hề giống một nhà đàm phán trung lập hay một nhà ngoại giao lão luyện. Ông xuất hiện giống như một nhà tư vấn của Điện Kremlin, chỉ cho Matxcơva cách để ca ngợi ông chủ Nhà Trắng để rồi từ đó dễ dàng thuyết phục ông hơn. Cuộc gọi này diễn ra trong bối cảnh tổng thống Mỹ vừa trở về từ Trung Đông sau khi thúc đẩy Israel và Hamas đạt lệnh ngừng bắn sau hai năm chiến tranh tại Gaza. Steve Witkoff gợi ý với Ouchakov rằng tổng thống Nga nên tâng bốc người đồng cấp Mỹ, bắt đầu bằng cách chúc mừng ông về Gaza trước khi đề cập đến Ukraina. Tờ Le Monde dẫn lại lời ông Witkoff : “Tôi sẽ gọi điện [cho ông Trump] và tôi sẽ nói rằng các ông chúc mừng tổng thống vì thành tựu này, rằng các ông đã ủng hộ ông ấy, ủng hộ ông ấy, rằng các ông tôn trọng việc ông ấy là một người yêu chuộng hoà bình, và rằng các ông thật sự rất vui khi thấy điều đó thành hiện thực. Phải, tôi sẽ nói như thế và rồi cuộc trao đổi sau đó sẽ rất tốt đẹp.”

Cứ yêu cầu tối đa và để Washington nghĩ rằng họ vẫn đang kiểm soát tiến trình 

Trong một cuộc trao đổi qua điện thoại khác, cũng được Bloomberg tiết lộ — lần này giữa Ouchakov và Kirill Dmitriev, giám đốc quỹ đầu tư quốc gia Nga, ngày 29/10. Trong cuộc gọi, Ouchakov đã nói :“Chúng ta cần mức tối đa, anh không nghĩ vậy sao?” Đáp lại, Kirill Dmitriev đề xuất một phương án tinh vi hơn: khiến người Mỹ tin rằng họ vẫn đang kiểm soát tiến trình. “Tôi nghĩ chúng ta sẽ chỉ soạn tài liệu này dựa trên các lập trường của chúng ta, và tôi sẽ chuyển nó đi một cách không chính thức, nói rõ rằng mọi thứ đều không chính thức. Để họ làm như thể đó là của họ. Tôi không nghĩ họ sẽ lấy nguyên văn của chúng ta, nhưng ít nhất nó sẽ giống với những gì chúng ta đã đề xuất nhất có thể”. Cố vấn ngoại giao tỏ ra không bị thuyết phục, ông hoài nghi về chính quyền Mỹ. “Họ có thể xuyên tạc nó sau này. Có rủi ro đó.” Kirill Dmitriev, rất cung kính, cố trấn an: “Chúng ta sẽ làm mọi thứ thật cẩn thận.”

“Kẻ phản bội”, “hoàn toàn ủng hộ Nga”, “lố bịch” : Witkoff nhận hàng loạt chỉ trích từ các nghị sĩ Hoa Kỳ 

Những tiết lộ của Bloomberg đã gây ra một cú sốc chính trị tại Hoa Kỳ, làm lộ ra một lỗ hổng an ninh nghiêm trọng và sự dễ dãi đến mức đáng báo động của Steve Witkoff đối với Nga. Tờ Libération dẫn lời dân biểu đảng Dân Chủ Ted Lieu, tố cáo ông là “một kẻ phản bội thực sự”. Trong khi dân biểu Cộng Hoà Don Bacon viết trên mạng X : “Đối với những ai phản đối cuộc xâm lược của Nga và mong muốn Ukraina chiến thắng với tư cách một quốc gia có chủ quyền và dân chủ, rõ ràng Witkoff hoàn toàn ủng hộ phía Nga (…) Không thể để ông ta tiếp tục tiến hành các cuộc đàm phán này. Một đặc vụ được Nga trả tiền có khi còn chẳng làm được như ông ta. Ông ta cần phải bị sa thải.” Les Echos thì bổ sung lời chỉ trích của nghị sĩ Cộng Hoà Brian Fitzpatrick, yêu cầu chấm dứt “những màn kịch lố bịch và những cuộc họp bí mật” này. “Hãy để ngoại trưởng Marco Rubio thực hiện nhiệm vụ của mình một cách công bằng và khách quan”. 

Dù ông Witkoff đồng loạt bị các dân biểu chỉ trích như vậy, nhưng tờ Libération nhận định ông sẽ không bị thay thế vì Donald Trump là người luôn coi trọng lòng trung thành cá nhân và hoàn toàn không có ý định bỏ rơi người thân tín của mình. Witkoff được xem như hiện thân hoàn hảo của những đặc điểm chủ đạo trong kỷ nguyên Trump II: sùng bái lãnh đạo, trung thành tuyệt đối và coi thường mọi quy tắc. Là người New York, tỷ phú bất động sản và một tay golf nhiệt thành giống như tổng thống, Steve Witkoff quen biết Trump từ những năm 1980. Cháu trai đầu tiên của ông còn được đặt theo tên của tổng thống. Và ông chưa bao giờ bỏ rơi Trump, ngay cả sau vụ tấn công Điện Capitol năm 2021, khi nhiều người cho rằng Trump sẽ bị khai trừ — thậm chí bỏ tù. “Thưa Ngài Tổng thống, làm việc cho chính quyền này, cho Ngài, là vinh dự lớn nhất trong đời tôi,” ông ca ngợi vào cuối tháng 8, trong một cuộc họp nội các mang sắc thái như một buổi lễ sùng bái kiểu Bắc Triều Tiên.

Đối mặt với các mối nguy từ Trung Quốc, Đài Loan đề xuất tăng chi tiêu quốc phòng 

Về thời sự châu Á, nhật báo Les Echos hôm nay quan tâm đến việc tăng chi tiêu quốc phòng của Đài Loan. Trong bài “Đài Loan muốn tăng ngân sách quốc phòng”, tờ báo nhận định trước áp lực ngày càng lớn từ Trung Quốc và sự hỗ trợ không mấy chắc chắn từ Hoa Kỳ, tổng thống Đài Loan Lại Thanh Đức đã đề xuất tăng thêm 40 tỷ đô la cho ngân sách quốc phòng trong giai đoạn 2026-2033, đặc biệt để mua thêm vũ khí Mỹ và củng cố năng lực phòng thủ trước Bắc Kinh. Nếu ngân sách này được thông qua, nỗ lực quốc phòng của Đài Loan sẽ đạt 3,3% GDP vào năm tới – mức cao nhất kể từ năm 2009, theo Reuters. Mùa hè vừa qua, Lại Thanh Đức đã cam kết nâng con số này lên 5% GDP vào năm 2030, tức mức từng được duy trì tại Đài Loan trong giai đoạn 1988-1994. Thời điểm đó, căng thẳng rất gay gắt giữa Trung Quốc và Đài Loan đã dẫn đến “cuộc khủng hoảng eo biển thứ ba” vào năm 1995-1996, với một loạt vụ phóng tên lửa.

Ngân sách này sẽ được dùng để tài trợ cho các công nghệ quân sự mới tích hợp trí tuệ nhân tạo và để xây dựng T-Dome, một hệ thống phòng không tương tự như “Vòm Sắt” của Israel, vốn đã được ông Lại công bố vào tháng Mười. Đài Loan cũng dự định mua thêm vũ khí mới của Mỹ. Simona Alba Grano, chuyên gia về quan hệ Trung Quốc – Đài Loan tại Đại học Zurich, giải thích rằng : “Đài Loan không thể cạnh tranh đối xứng với Trung Quốc, nhưng họ có thể khiến chi phí của hành động gây hấn tăng cao đến mức một cuộc tấn công sẽ trở nên quá rủi ro và quá đắt đỏ về mặt chính trị đối với Bắc Kinh”. 

Tuy nhiên, đề xuất này không dễ để được thông qua. Quốc dân đảng (KMT), lực lượng giành được đa số tại Quốc Hội từ năm ngoái, sẽ phản đối việc tăng chi tiêu quân sự. Dẫu vậy, “việc hoàn toàn chặn ngân sách sẽ là rủi ro chính trị đối với KMT, cả trên bình diện quốc gia lẫn quốc tế. Đảng này sẽ mất uy tín chính trị tại Washington”, bà Simona Alba Grano dự đoán. Do đó, KMT có thể sẽ yêu cầu một số điều chỉnh.

Giải oan cho điện thoại 

Về chủ đề sức khoẻ, nhật báo Le Monde và Les Echos hôm nay dẫn nghiên cứu được công bố hôm thứ Tư, 26/11, của Cơ quan quốc gia Pháp về an toàn vệ sinh thực phẩm, môi trường và lao động (Anses), cho biết không tìm thấy bằng chứng nào về mối liên hệ giữa sóng điện thoại với sự phát triển của các tế bào ung thư. 

Gần mười lăm năm sau khi tần số vô tuyến được Trung tâm Quốc tế Nghiên cứu về Ung thư (CIRC) phân loại vào nhóm “có thể gây ung thư”, Anses đã tiến hành rà soát hàng ngàn tài liệu khoa học, đánh giá các nghiên cứu hiện có về các cơ chế sinh học và khẳng định không tìm thấy sự gia tăng nguy cơ ung thư ở người dùng điện thoại, kể cả những người sử dụng ở tần suất cao. Với tất cả các vị trí ung thư được xem xét, từ não bộ, gan, máu, v.v., các chuyên gia nhất trí cho rằng không thể chứng minh được mối liên hệ với các sóng vô tuyến này. 

Các nghiên cứu trước đó được thực hiện vào năm 2016 bởi Chương trình Độc chất học Quốc gia của Hoa Kỳ quả thực đã cho thấy mối liên hệ giữa phơi nhiễm mạnh với tần số vô tuyến dạng GSM và các khối u tim ở chuột đực, nhưng các nghiên cứu này vẫn rất khó diễn giải và dường như không thể ngoại suy sang con người (ở người, những khối u này cực kỳ hiếm). Tuy vậy, Anses vẫn đề xuất duy trì “việc sử dụng điện thoại di động một cách hợp lý”, đặc biệt đối với trẻ em, lưu ý rằng các rủi ro khác liên quan đến màn hình đã được chứng minh rõ, đặc biệt là về lối sống ít vận động và giấc ngủ. 

Shein, Temu : Những “kẻ phản diện” đáng học hỏi 

Về thương mại, nhật báo Le Monde hôm nay chạy tựa bài viết : “Shein và Temu có nhiều điểm đáng bị chỉ trích, nhưng vẫn có nhữnng thứ mà ta cần phải học hỏi”. Tờ báo nhận định hai nền tảng thương mại điện tử đến từ Trung Quốc dường như mang đầy đủ những nét tính cách của “kẻ phản diện” mà người ta “muốn” ghét, những kẻ hung hãn và sẵn sàng làm mọi thứ để đạt được mục tiêu. Có thể dễ dàng thấy điều này qua nhiều chỉ trích mà Shein và Temu đang phải đối mặt như : sản phẩm không phù hợp với quy định châu Âu, các thực hành thương mại gây hiểu lầm, khó khăn trong việc thu hồi thuế VAT, nghi ngờ bán phá giá… Tất cả những điều này có lẽ đã không được chú ý nếu họ không đạt được một thành công bùng nổ.

Trước hết, sự thành công của hai nền tảng trên là một minh họa tuyệt vời về tình trạng kinh tế khó khăn và tác động của lạm phát với sức mua của người dân. Đối với một số người, những sản phẩm giá rẻ này – cũng như các sản phẩm của các chuỗi giảm giá như Action hay các cửa hàng xả hàng như Noz hoặc Normal – là một cách để có thể chi tiêu khá thoải mái trong lúc vẫn phải thắt lưng buộc bụng. 

Thứ hai, không thể đổ lỗi cho các nền tảng Trung Quốc về cuộc khủng hoảng thương mại mà Pháp đang phải đối mặt, được thể hiện qua việc tỷ lệ mặt bằng bỏ trống tăng, lượng khách đến các trung tâm thương mại giảm, nhiều thương hiệu phá sản hoặc thanh lý, v.v. Theo Philippe Moati, kinh tế gia, giảng viên tại đại học Paris Cité, thì những cuộc khủng hoảng này đã bắt đầu từ lâu trước khi Shein và Temu xuất hiện. Những khó khăn của ngành thương mại có nhiều nguyên nhân. Trong đó có sự khó khăn trong việc thực hiện các chuyển đổi cần thiết, sự chậm trễ trong quá trình số hóa và bán hàng trực tuyến, cũng như việc hầu hết các nhà lãnh đạo Pháp tham gia quá muộn vào mô hình marketplace. 

Vượt lên trên tất cả những gì có thể chỉ trích ở Shein và Temu, cũng có nhiều điều đáng để học hỏi: khả năng lắng nghe người tiêu dùng, việc quan sát xu hướng thông qua sự hiện diện trên mạng xã hội, khả năng phản ứng cực nhanh với các trào lưu, năng lực đáp ứng nhu cầu được phân mảnh ở mức cực nhỏ, mô hình sản xuất theo dòng chảy liên tục… Do vậy, ông Moati nhấn mạnh thay vì dựng lên những tuyến phòng thủ để ngăn chặn những “nhân vật phản diện” này, châu Âu nên tập trung vào việc khám phá và triển khai các mô hình kinh tế thay thế, thúc đẩy các chính sách dài hạn.