Thu Hằng

Theo RFI

Ngày 21/11/2025, những biện pháp trừng phạt nhắm vào hai đại tập đoàn dầu lửa Nga Rosneft và Lukoil, được tổng thống Mỹ Donald Trump công bố ngày 22/10, có hiệu lực. Trong vòng một tháng, giá dầu thô của Nga bị giảm, tác động đến nguồn thu của Nga. Tuy nhiên, Matxcơva vẫn luôn có cách để lách trừng phạt cho nên, tác động từ các biện phát thặt chặt mới của tổng thống Trump đối với dầu lửa Nga vẫn chưa chắc chắn.

Ngày 17/11, Reuters dẫn lời quan chức cấp cao Nhà Trắng cho biết tổng thống Trump sẵn sàng ký dự luật miễn là ông giữ quyền quyết định cuối cùng đối với bất kỳ biện pháp nào như vậy. Đánh vào Rosneft và Lukoil là đánh vào hầu bao của Nga, theo giải thích của thông tín viên RFI Anissa El Jabri tại Matxcơva :

“Những “công ty trụ cột” chính là hai nhà sản xuất dầu lớn nhất cả nước. Rosneft, mà cổ đông chính là Nhà nước Nga, khẳng định sản xuất khoảng 40% sản lượng dầu thô của Nga. Còn Lukoil, một công ty tư nhân, tuyên bố sản xuất khoảng 15% sản lượng dầu thô của Nga. Về nguyên tắc, và cũng chính là điều mà tổng thống Donald Trump đã tuyên bố, bắt đầu từ thứ Sáu 21/11, bất kỳ công ty nào quyết định hợp tác với hai tập đoàn trên đều có thể phải chịu các biện pháp trả đũa từ Hoa Kỳ. Ví dụ, họ có thể bị từ chối tiếp cận các ngân hàng, thương nhân và công ty bảo hiểm Mỹ. Tóm lại, về lý thuyết, những biện pháp này mang tính răn đe và nhằm mục đích ngăn chặn những nhà mua dầu lớn nhất của Nga hướng đến các công ty này, làm cho Rosneft và Lukoil mất nguồn thu và như vậy là đánh vào ngân sách của Nga”.

Vắng khách nên Nga bán rẻ dầu lửa

Dầu lửa là nguồn tài trợ cho cuộc chiến của Nga ở Ukraina trong ba năm qua. Tuy nhiên, nguồn thu này ngày càng bị đe dọa vì các cuộc tấn công của Ukraina vào các cơ sở lọc dầu và các lệnh trừng phạt quốc tế. Reuters thẩm định doanh thu từ dầu khí của Nga đã giảm hơn 20% trong chín tháng đầu năm 2025, trong khi ngành dầu khí chiếm 1/4 nguồn thu của Nhà nước. Trả lời nhật báo kinh tế Pháp Les Echos ngày 14/10, Marc-Antoine Eyl-Mazzega, giám đốc Trung tâm Năng lượng và Khí hậu tại Viện Quan hệ Quốc tế Pháp, nhận định “doanh thu từ hydrocarbon của Nga đã giảm hơn một nửa so với năm 2022”.

Những biện pháp thắt chặt trừng phạt của Mỹ được thông báo cách đây một tháng được cho là gây thêm sức ép đối với dầu lửa của Nga. Ngày 17/11, Reuters trích dẫn một tuyên bố của Văn phòng kiểm soát tài sản nước ngoài (OFAC), trực thuộc bộ Tài Chính Mỹ, cho biết các lệnh trừng phạt “đang phát huy hiệu quả như dự kiến, làm giảm doanh thu của Nga bằng cách hạ giá dầu của Nga, qua đó hạn chế khả năng của nước này trong việc tài trợ cho cuộc chiến ở Ukraina”.

Hàng chục công ty Ấn Độ và Trung Quốc được cho là đã thông báo ý định tạm dừng mua dầu thô của Nga trong tháng 12. Thông tín viên Anissa El Jabri giải thích thêm :

“Có thể nhận thấy hệ quả từ hai tuần trước. Reuters đưa tin Thổ Nhĩ Kỳ đã bắt đầu chuyển sang các nhà cung cấp dầu thô mới, ví dụ Irak và Kazakhstan. Cùng lúc đó, hãng tin Mỹ Bloomberg cho biết các nhà máy lọc dầu Trung Quốc đã bắt đầu tránh xa các lô hàng của Nga. Và nhìn chung trong những tuần gần đây, nhiều hãng truyền thông chuyên ngành đã đưa tin về việc các tàu chở dầu trong “hạm đội ma” của Nga tập trung trên biển. Những con tàu này, vốn được sử dụng để vận chuyển dầu của Nga một cách bí mật, dường như đang gặp khó khăn trong việc tìm người mua. Cuối cùng, ngay cả báo chí Nga cũng đang nói về điều này: Giá dầu thô của Nga đã giảm mạnh trong những ngày gần đây, có lúc giảm 30% hoặc 40%, tùy vào từng thời điểm”.

Vẫn theo Bloomberg, khối lượng xuất khẩu qua tàu chở dầu đã giảm 17% ngay sau lệnh trừng phạt. Trong hai tuần đầu tháng 11, xuất khẩu dầu của Nga cũng giảm xuống trung bình còn 1,7 triệu thùng/ngày. Đây là mức thấp nhất kể từ khi chiến tranh nổ ra. Tháng 02/2022, tháng cuối cùng trước khi Matxcơva xâm lược Ukraina, Nga đã xuất khẩu lượng dầu gấp đôi. Tập đoàn Lukoil đã phải ngừng toàn bộ hoạt động sản xuất tại Irak. Nhiều khả năng là ​​chính quyền Sofia tiếp quản nhà máy lọc dầu của Lukoil ở Bulgari. Điều này cũng đồng nghĩa với việc công ty đóng góp lớn cho ngân sách của Nga cũng bị thất thu.

Trong khi đó, thâm hụt ngân sách nhà nước của Nga ngày càng tăng. Trong bài tường trình ngày 30/10, thông tín viên RFI Jean-Didier Revoin cho biết “theo dự báo, ​​con số này năm nay sẽ lên tới 2,6% GDP, so với dự báo ban đầu là 1,7%. Còn nợ công của Nga được dự báo ​​sẽ chiếm đến 17,6% GDP vào đầu năm 2026”. Nguyên nhân của khoản thâm hụt này là doanh thu từ dầu mỏ, hiện đã giảm 20% so với dự báo năm 2024, ngay cả trước khi chịu tác động của các lệnh trừng phạt của Mỹ. Tóm lại, “nền kinh tế Nga đã đạt đỉnh vào cuối năm ngoái (2024) nhưng ngày càng hướng tới tình trạng lạm phát đình trệ”, theo nhận định của nhà nghiên cứu Marc-Antoine Eyl-Mazzega.

Trump chưa đủ sức làm Putin lung lay

Cho dù việc trừng phạt Lukoil và Rosneft làm tăng áp lực đối với Điện Kremlin, nhưng theo chuyên gia Roger Housen, cựu đại tá và chuyên gia quốc phòng của Bỉ, “để thực sự buộc Putin phải ngồi vào bàn đàm phán, cần phải có các biện pháp trừng phạt thứ cấp, ảnh hưởng đến các đối tác quan trọng nhất của Nga : Trung Quốc, Ấn Độ và Thổ Nhĩ Kỳ”. Những công ty nước ngoài giao dịch với hai tập đoàn Nga Rosneft và Lukoil, cũng như 35 công ty con trực thuộc, có 30 ngày, kể từ ngày 22/10, để chấm dứt hợp tác nếu không sẽ chịu các biện pháp “trừng phạt thứ cấp”. Liệu các biện pháp của tổng thống Trump đã có hiệu lực ? Thông tín viên Anissa El Jabri giải thích :

“Có, nhưng không phải tất cả, và không chắc chắn nó sẽ kéo dài. Thứ nhất là vì các lệnh trừng phạt, kể từ khi được thực thi – bất kể là lĩnh vực nào – cũng giống như trò chơi trốn tìm. Không có gì đảm bảo rằng Nga sẽ không tìm ra cách khác để lách luật, như họ đã làm với đội “tàu ma”. Tiếp theo, chính quyền Trump đã bắt đầu cấp nhiều miễn trừ cho Lukoil. Ví dụ, miễn trừ một năm cho Hungary, quốc gia lập luận rằng họ không có đủ thời gian để “cai” dầu lửa của Nga ; hoặc cho Bulgari thời hạn đến ngày 29/04/2026. Nhưng trên hết, Lukoil đã yêu cầu có thêm thời gian để bán tài sản ở nước ngoài. Công ty hiện có thời hạn đến ngày 13/12. Ít nhất có hai công ty đang chạy đua để mua lại Lukoil, đó là Carlyle và Chevron, cả hai tập đoàn đều là của Mỹ”.

Hoa Kỳ chưa nêu rõ cách thức thực thi các lệnh trừng phạt. Theo trang Bloomberg ngày 20/11, các nhà giao dịch dầu mỏ đang đặt cược rằng các lệnh trừng phạt mới của Trump đối với Nga sẽ không có tác dụng. Nguồn cung dồi dào và sự hoài nghi về việc thực thi đã làm giảm tác động về giá của các lệnh trừng phạt của Mỹ đối với Lukoil và Rosneft.

Thêm vào đó, ngày 20/11, chỉ một ngày trước khi các lệnh trừng phạt Nga, được đánh giá là nghiêm khắc nhất và do chính tổng thống Trump thông báo, có hiệu lực, Washington cũng gửi Kiev một “Kế hoạch hòa bình” gồm 28 điểm, được bí mật thỏa thuận với Matxcơva. Kế hoạch “quá thiên vị” với Nga, bị truyền thông châu Âu đánh giá là “không thể áp dụng được”, “thậm chí còn có vẻ không phù hợp với chính sách hiện đang được Washington theo đuổi”, theo nhật báo Pháp Le Figaro.