Nguyễn Công Bằng

Theo CTMM

Trung Quốc phát triển tàu sân bay

Việc ra cho mắt tàu sân bay mới mang tên “Phúc Kiến” của Trung Quốc, vừa được Chủ tịch Tập Cận Bình công bố rầm rộ gần đây, đã được truyền thông nhà nước ca ngợi là một cột mốc quan trọng trong chương trình hiện đại hóa hải quân của nước này và là bước phát triển then chốt trong tham vọng của Bắc Kinh muốn trở thành một cường quốc hàng hải.

Với việc đưa tàu sân bay Phúc Kiến vào biên chế, Trung Quốc đã chính thức trở thành quốc gia thứ hai trên thế giới (sau Mỹ) sở hữu tàu sân bay sử dụng hệ thống hỗ trợ cất cánh bằng máy phóng và hạ cánh bằng dây hãm (CATOBAR) được trang bị máy phóng điện từ (EMALS) để kéo máy bay dọc theo sàn đáp. Điều này cho phép máy bay chiến đấu của Hải quân Quân Giải phóng Nhân dân Trung Quốc (PLAN) cất cánh với tải trọng vũ khí và nhiên liệu lớn hơn. Trước đó, chỉ có tàu USS Gerald R. Ford của Mỹ là tàu sân bay duy nhất được trang bị EMALS.

Theo Đài truyền hình trung ương Trung Quốc (CCTV), Tập Cận Bình đã lên tàu sân bay để thị sát, nghe báo cáo về năng lực tác chiến và hệ thống EMALS tiên tiến của tàu. Cũng theo CCTV, ba máy phóng được lắp đặt ở vị trí nổi bật trên boong tàu cùng với các loại máy bay như J-35, J-15T và KJ-600. Ngoài ra, một trực thăng tác chiến chống ngầm Z-20F được cho là đã xuất hiện trên boong tàu Phúc Kiến.

Thông báo về việc đưa tàu Phúc Kiến vào hoạt động được đưa ra sau khi các nguồn tin chính thức của Trung Quốc phát đi tín hiệu úp mở ám chỉ sự kiện này nhưng không có xác nhận. Tài khoản mạng xã hội Weibo của Cục Quản lý Khoa học, Công nghệ và Công nghiệp Quốc phòng Trung Quốc (SASTIND) đã đăng một đoạn video ghi lại hình ảnh tàu sân bay chạy thử trên biển với chú thích “Chúng tôi biết các bạn đã chờ đợi hai ngày rồi, đừng lo, hãy xem video này.” Trong khi đó, tài khoản chính thức của lực lượng vũ trang Trung Quốc trên mạng xã hội X (có tên China Military Bugle) đã đăng một bức ảnh về tàu sân bay với chú thích “Chúng tôi muốn có bạn.”

Sự lớn mạnh của Trung Quốc trên biển

Như vậy, Trung Quốc sẽ là quốc gia thứ hai, sau Mỹ, triển khai máy bay tiêm kích tàng hình thế hệ thứ năm do Trung Quốc tự phát triển trên tàu sân bay. Tàu Phúc Kiến có kích thước và khả năng tương đương với các tàu sân bay Mỹ. Nó lớn hơn tàu Liêu Ninh (có lượng giãn nước khoảng 60.000 tấn) và tàu Sơn Đông (có lượng giãn nước 66.000 tấn), nhưng nhỏ hơn đáng kể so với các tàu sân bay lớp Ford của Mỹ (có lượng giãn nước khoảng 100.000 tấn). Nhược điểm lớn nhất của tàu Phúc Kiến so với các tàu sân bay Mỹ và Pháp là không chạy bằng năng lượng hạt nhân. Nhờ năng lượng hạt nhân, tàu sân bay Mỹ có thể hoạt động trên biển miễn là còn đủ nhiên liệu dự trữ, trong khi tàu Phúc Kiến chạy bằng năng lượng thông thường sẽ phải ghé cảng hoặc được tiếp nhiên liệu từ tàu tiếp dầu trên biển.

Đáng chú ý là việc đưa tàu sân bay được trang bị hệ thống EMALS đầu tiên của Trung Quốc vào biên chế diễn ra chỉ 10 ngày sau khi Tổng thống Mỹ Donald Trump chỉ trích gay gắt hệ thống này trên các tàu sân bay Mỹ và cũng sau khi ông đến thăm tàu sân bay USS George Washington chạy bằng hơi nước tại Nhật Bản. Ông tuyên bố “chỉ cần đổ một cốc nước vào máy phóng điện từ là nó sẽ ngừng hoạt động,” đồng thời cho biết “sẽ ký một sắc lệnh hành pháp” để ngừng sử dụng máy phóng điện từ “ngu ngốc” này, và sẽ quay lại sử dụng máy phóng hơi nước cũ kỹ nhưng đã hoạt động tốt suốt 50 năm và chưa từng gặp vấn đề gì.

Cho ra đời tàu sân bay Phúc Kiến cũng đồng nghĩa với việc Trung Quốc có thể triển khai các máy bay hạng nặng và chuyên dụng, ví dụ máy bay được trang bị hệ thống cảnh báo sớm trên không và máy bay chiến đấu có tải trọng lớn hơn và khả năng chứa nhiều nhiên liệu hơn. Điều này giúp mở rộng các lựa chọn tác chiến cho Bắc Kinh và đưa Trung Quốc vào nhóm 4 quốc gia (Mỹ, Anh, Pháp, Trung Quốc) có khả năng vận hành độc lập một nhóm tác chiến tàu sân bay với khả năng tạo ra những lợi thế chiến lược đáng kể từ trên biển. Tuy nhiên, trong nhóm này, Mỹ vẫn là người dẫn đầu, kể cả về quy mô hạm đội tàu sân bay, sự tinh vi về công nghệ, kinh nghiệm tác chiến, phạm vi hoạt động toàn cầu và khả năng tấn công bền vững.

Tàu sân bay rõ ràng là vũ khí hải quân chủ chốt trong các cuộc đối đầu giữa các quốc gia ngang hàng tại các vùng biển quốc tế – hay còn được gọi là “giao tranh vùng biển xa.” Tuy nhiên, các phương tiện này cũng đóng vai trò quan trọng trong việc kiểm soát không gian chiến đấu trên biển – đặc biệt là thông qua ưu thế trên không – và trong việc triển khai sức mạnh trên bộ. Mặc dù tàu sân bay Phúc Kiến không làm thay đổi đáng kể cán cân sức mạnh toàn cầu theo hướng có lợi cho Trung Quốc. Song khả năng tấn công đổ bộ được cải tiến của tàu này vẫn mở rộng “bộ công cụ” tác chiến của Trung Quốc, cho phép nước này áp dụng một chiến lược hải quân linh hoạt và quyết đoán hơn.

Vì mục tiêu đó, Bắc Kinh không chỉ mở rộng sức mạnh hải quân mà, có lẽ quan trọng hơn, đó là phát triển sức mạnh trên biển mang tính dân sự. Điều này bao gồm một ngành công nghiệp đóng tàu mạnh mẽ, một đội tàu thương mại lớn và đang phát triển được đăng ký dưới cái tên Trung Quốc. Và Bắc Kinh cũng đã đầu tư trực tiếp đáng kể vào cơ sở hạ tầng quan trọng của phương Tây, chẳng hạn như cảng biển. Nhiều khoản đầu tư trong số này được thực hiện thông qua các công ty tư nhân Trung Quốc, những công ty duy trì mối quan hệ chặt chẽ với nhà nước. Điều này mang lại cho Bắc Kinh thêm đòn bẩy để sử dụng “hải lực” dân sự nhằm thúc đẩy các lợi ích chính trị của mình, ví dụ như có thể sử dụng các công ty vận tải biển của Trung Quốc để lách lệnh trừng phạt của phương Tây áp đặt đối với Nga, hoặc can thiệp vào các cảng biển ở châu Âu do các công ty Trung Quốc sở hữu.

Vươn tới Biển Đông

Ở Biển Đông, Bắc Kinh tích cực sử dụng đội tàu đánh cá của mình, được hậu thuẫn bởi lực lượng tuần duyên và hải quân, để đạt được một mức độ kiểm soát nhất định đối với các khu vực tranh chấp mà Trung Quốc cho là có tầm quan trọng về kinh tế hoặc chiến lược. Vì vậy, việc đưa tàu sân bay Phúc Kiến vào hoạt động không chỉ là một cột mốc mang tính kỹ thuật đối với hải quân Trung Quốc, mà còn là một tín hiệu cho thấy ý đồ của nước này muốn củng cố năng lực ngày càng tăng và mong muốn định hình lĩnh vực hàng hải. Là một phần của chiến lược phát triển sức mạnh trên biển rộng lớn hơn, điều này phản ánh tham vọng của Bắc Kinh không chỉ đóng góp mà còn dẫn dắt trật tự hàng hải toàn cầu.

Trong tháng 10/2025, lực lượng Mỹ và Philippines đã tập trận ở Biển Đông, cùng với các đồng minh như Australia, Pháp và Nhật Bản. USS Nimitz là sự bổ sung mới nhất, hùng hậu, cho sự hiện diện hải quân ngày càng tăng. Các tàu Trung Quốc đã bám sát hạm đội từ khoảng cách không xa. CBS, một đài truyền hình Mỹ, đưa tin rằng Lầu Năm Góc đang xem xét phóng tên lửa HIMARS về phía bãi cạn. Trước đây Mỹ đã từng phóng tên lửa loại này ở Biển Đông song chỉ là một phần của các cuộc tập trận thường kỳ và không nhằm vào Scarborough. Lầu Năm Góc cũng không phủ nhận thông tin của CBS.

Ngày 1/11 vừa qua, Bộ trưởng Chiến tranh Mỹ Pete Hegseth đã gặp người đồng cấp Trung Quốc, Đô đốc Đổng Quân, bên lề một hội nghị an ninh ở Malaysia – cuộc gặp đầu tiên giữa hai người. Và, trong một động thái bất thường, họ lại nói chuyện qua điện thoại vào ngày hôm sau. Cùng lúc đó, ảnh vệ tinh cho thấy USS Nimitz chỉ cách Bãi cạn Scarborough hơn 100 hải lý về phía Đông Nam. Căng thẳng liên quan đến các rạn san hô dường như sẽ tiếp tục.-