Nguyễn Công Bằng

Theo SGN

An ninh thay đổi

Ngày 29/10/2025, Tổng thống Mỹ Donald Trump đã cam kết sẽ tiếp tục thử nghiệm vũ khí hạt nhân, khiến các nhà lãnh đạo trong khu vực bất ngờ. Sau đó, vào ngày 5/11, Tổng thống Nga Vladimir Putin tuyên bố Moskva sẽ tiếp bước Washington và ngay lập tức nối lại các cuộc thử nghiệm vũ khí hạt nhân. Điều này đặc biệt đáng báo động khi xét đến kế hoạch của Putin rút Nga khỏi Hiệp ước cấm thử hạt nhân toàn diện (CTBT) năm 1996 – vốn cấm các cuộc thử nghiệm có liên quan đến nổ hạt nhân.

Trong khi đó, Mỹ đã bật đèn xanh cho việc Hàn Quốc đóng tàu ngầm chạy bằng năng lượng hạt nhân. Mỹ có thể cung cấp cho Seoul Uranium cấp độ vũ khí (Uranium đã qua quá trình làm giàu đủ để sử dụng trong vũ khí hạt nhân) để nạp nhiên liệu cho những chiếc tàu này hoặc cho phép Hàn Quốc tự sản xuất nhiên liệu hạt nhân. Giải pháp thứ 2 này sẽ cho phép Seoul chế tạo bom hạt nhân chỉ trong vài tuần.

Trump nhấn mạnh các đồng minh của Mỹ cần phải tự bảo vệ mình nhiều hơn. Có lẽ Mỹ có thể chi tiêu ít hơn cho việc bảo vệ các đồng minh nếu họ sở hữu vũ khí hạt nhân. Zachary Keck, cựu nghiên cứu viên Wohlstetter tại Trung tâm Giáo dục Chính sách Không Phổ biến Vũ khí Hạt nhân, bác bỏ kết luận này. Trong cuốn sách “Những người bạn nguyên tử: Cách nước Mỹ đối phó với các đồng minh vũ trang hạt nhân” (Atomic Friends: How America Deals with Nuclear-Armed Allies), ông chứng minh bằng thống kê rằng so với trước đây rằng Mỹ đã liên tục chi nhiều hơn cho quốc phòng của đồng minh sau khi họ sở hữu vũ khí hạt nhân.

Vấn đề hạt nhân từ Nhật Bản

Nhật Bản đã phải suy nghĩ về điều này. Mặc dù các nhà phân tích từ lâu đã lập luận rằng Nhật Bản sẽ không bao giờ sở hữu vũ khí hạt nhân do vụ ném bom nguyên tử xuống Hiroshima và Nagasaki, nhưng đến nay khi tình hình an ninh thay đổi một cách nhanh chóng, thì Tokyo đã nghĩ tới khả năng có vũ khí hạt nhân. Keck đã viết: “Tình hình an ninh đang xấu đi nhanh chóng đã khiến Tokyo cân nhắc việc sửa đổi Hiến pháp hòa bình của mình. Không khó để tưởng tượng rằng Nhật Bản cuối cùng có thể quyết định rằng việc tái vũ trang nên bao gồm một yếu tố hạt nhân, đặc biệt là nếu Trung Quốc chiếm đóng Quần đảo Senkaku hoặc Đài Loan. Nếu Tokyo thực sự đưa ra quyết định này, không quốc gia nào có thể chuẩn bị tốt hơn để nhanh chóng chế tạo vũ khí hạt nhân.”

Nhật Bản hiện đang sở hữu một kho dự trữ 16.000 kg Plutonium có thể sử dụng cho vũ khí hạt nhân – đủ để chế tạo hơn 3.000 vũ khí hạt nhân. Nước này sở hữu một tên lửa đạn đạo liên lục địa di động, sử dụng nhiên liệu rắn (tên lửa H3), có khả năng phóng hơn 1.200 kg lên quỹ đạo Trái Đất tầm thấp – quá đủ để mang theo một đầu đạn hạt nhân. Nhật Bản cũng có 3 trung tâm nghiên cứu tổng hợp hạt nhân tiên tiến, có thể giúp phát triển các thiết bị phân hạch tăng cường và vũ khí nhiệt hạch thực sự. Một lực lượng hạt nhân tối thiểu của Nhật Bản có thể chỉ tốn khoảng 6 tỷ USD để thiết lập. Sẽ không mất nhiều thời gian và một số ước tính chưa đến 1 năm.

Về tàu ngầm hạt nhân, các quan chức Nhật Bản từ lâu đã cân nhắc đến ý tưởng này. Cuối tháng 10/2025, Bộ trưởng Quốc phòng Nhật Bản Shinjiro Koizumi cho biết việc đóng tàu ngầm hạt nhân cần được xem xét kỹ lưỡng do môi trường an ninh đang xấu đi của nước này. Tokyo có thể dễ dàng chế tạo lò phản ứng hạt nhân trên tàu. Nhật Bản cũng đang xem xét phát triển các hệ thống phóng thẳng đứng cần thiết để phóng tên lửa đạn đạo từ tàu ngầm. Tất cả những điều này đều thú vị từ góc độ quân sự. Tuy nhiên, việc Nhật Bản tiến hành bất kỳ phương án hạt nhân nào trong số này sẽ là một sai lầm bất kể Mỹ, Nga hay Hàn Quốc có làm gì đi nữa.

Việc chế tạo tàu ngầm hạt nhân sẽ mất 10 năm hoặc hơn và tốn kém hàng tỷ USD. Ưu điểm của chúng so với tàu ngầm phi hạt nhân tiên tiến chỉ ở mức tối thiểu. Khi nói đến việc ngăn chặn Trung Quốc xâm nhập vào Thái Bình Dương vượt ra ngoài “chuỗi đảo đầu tiên” – kéo dài từ lãnh thổ Nhật Bản ở phía Bắc qua Đài Loan, Philippines và Đông Nam Á – thì tàu ngầm phi hạt nhân tiên tiến là lựa chọn tốt hơn nhiều. Trong khi đó, việc Nhật Bản tiến hành tuần tra bằng tàu ngầm hạt nhân ở Thái Bình Dương sẽ chỉ làm phức tạp thêm việc xác định bạn và thù đối với hạm đội hạt nhân của Mỹ và nhiệm vụ bảo vệ Nhật Bản của nước này.

Về việc sở hữu vũ khí hạt nhân chỉ đảm bảo 2 điều: Biến Nhật Bản thành mục tiêu quân sự cấp bách hơn nhiều đối với Trung Quốc, Nga và Triều Tiên – và làm căng thẳng mối quan hệ với Mỹ – một đồng minh thiết yếu của Nhật Bản. Đúng, Tokyo có thể điều hướng những rủi ro này, nhưng không thể làm vậy mà không phải đối mặt với nguy cơ: Hoặc là một cuộc quân sự hóa lớn khiến nước này đối đầu với các nước láng giềng, hoặc là một sự cô lập tự áp đặt do sở hữu vũ khí hạt nhân, vẫn có thể khiến Tokyo tiếp tục phải nhượng bộ trước Bắc Kinh, Moskva và Bình Nhưỡng.

Cuối cùng, việc Nhật Bản sở hữu vũ khí hạt nhân chắc chắn sẽ là chất xúc tác cho sự phổ biến vũ khí hạt nhân. Nếu họ vẫn giữ thái độ giấu giếm về tham vọng vũ khí hạt nhân trong khi Hàn Quốc vẫn đang hăm hở, Seoul có thể sẽ hiểu lầm và quyết định tự chế bom hạt nhân. Điều này sẽ dẫn đến một phản ứng hạt nhân từ phía Nhật Bản. Tuy nhiên, nếu Tokyo hành động, liệu các nước láng giềng của họ có kiềm chế không? Câu hỏi này chắc có lẽ người Nhật Bản hiểu rõ nhất.

Việt Nam thì sao?

Trên đây chúng ta đã nói tới Nhật Bản. Nhật Bản là quốc gia lớn ở châu Á, mang trong mình sức mạnh và cả những hạn chế đối với Hiến pháp năm 1946 của mình. Nhưng hiện nay, môi trường an ninh đang thay đổi, mang tới những đe doạ đối với các quốc gia như Mỹ, Nhật Bản và Hàn Quốc.

Nhật Bản đang phải đối đầu với rất nhiều thứ, kể cả trong tương lai xa, Nhật Bản muốn trở thành thành viên thường trực của Hội đồng Bảo an khi Liên Hợp Quốc thay đổi. Nhưng hiện nay, vai trò và sức mạnh quốc phòng của Nhật Bản đang bị hạn chế khá nhiều.

Thế còn quốc gia như Việt Nam thì sao? Đương nhiên Việt Nam chưa thể mơ tới những vấn đề như hạt nhân, dù là hạt nhân dân sự. Sức mạnh quốc phòng của Việt Nam, nghe nói là có những thay đổi, nhưng cũng chưa biết ra sao. Có rất nhiều hạn chế còn tồn tại trong quốc phòng Việt Nam. Ngay cả trong ASEAN, sức mạnh quốc phòng của Việt Nam cũng là một câu hỏi? Rõ ràng là có nhiều quốc gia có sức mạnh quốc phòng hơn Việt Nam, ngay ở trong ASEAN.

Đặc biệt là một quốc gia: Trung Quốc. Quốc gia này được cho biết là có ảnh hưởng rất lớn đối với Việt Nam. Việt Nam đã học hỏi Trung Quốc rất nhiều. Việt Nam từ thể chế chính trị đã học từ Trung Quốc. Hiện nay, nhìn xem trong thể chế của Việt Nam, hầu hết các cơ quan đều bắt đầu từ tiếng Trung Quốc rồi lan sang tiếng Việt. Trung Quốc lại quá rộng lớn và có nhiều sự phát triển như vũ bão của nhiều mặt, đặc biệt là sức mạnh quốc phòng.

Về sức mạnh quốc phòng thì có lẽ Trung Quốc chi cho vũ khí là rất lớn, chỉ có thua Washington. Vậy Việt Nam làm thế nào có thể vô hiệu hoá sức tấn công từ phía biển, với sức mạnh của riêng mình. Nói tới đây là có thể hiểu, mặc dù cũng dám đối đầu với Trung Quốc nhưng lại là “học trò” của Trung Quốc rất nhiều lĩnh vực, có lẽ Việt Nam vẫn đang tranh thủ cơ hội đứng giữa hai ông lớn Mỹ và Trung Quốc. Hiện nay, Trung Quốc vẫn đang tập trung vào Đài Loan và Philippines nên có lẽ Việt Nam vẫn có cơ hội để tiến thêm chút ít, nhưng Trung Quốc sẽ quay trở lại để “tấn công” Việt Nam không lâu đâu.-