Liên minh vì Dân chủ cho Việt Nam

Theo VNTB

Từ Caracas cho đến Hà Nội, có một thông điệp chung: độc tài không phải là định mệnh bất biến. Sức mạnh nhân dân, khi kết hợp với khát vọng tự do và sự yểm trợ quốc tế, có thể làm nên những kỳ tích tưởng chừng bất khả.

Trong những tháng mùa hè năm 2024, Venezuela đã trở thành tâm điểm của chính trị thế giới. Cuộc bầu cử tổng thống tại quốc gia Nam Mỹ này, tưởng chừng là một cơ hội để chuyển hóa hòa bình, đã biến thành một thảm kịch. Phe đối lập do bà María Corina Machado và ông Edmundo González dẫn dắt đã giành thắng thế tuyệt đối với gần hai phần ba số phiếu, được xác nhận bởi hệ thống giám sát độc lập của hàng chục ngàn tình nguyện viên. Nhưng chế độ độc tài Nicolás Maduro, vốn nắm quyền lực hơn một thập niên, đã trắng trợn bóp méo kết quả, tự xưng chiến thắng và huy động lực lượng quân đội cùng cảnh sát đàn áp người dân. Khói lửa bốc lên trên các đường phố Caracas, hàng chục sinh mạng bị cướp đi, hàng ngàn người bị giam cầm. Tuy nhiên, phong trào quần chúng không khuất phục. Người Venezuela, nhất là thanh niên, tiếp tục xuống đường, giương cao biểu ngữ “Tự do”, kiên trì theo đuổi khát vọng dân chủ.

Sự kiện hàng trăm ngàn người Venezuela, phần lớn là thanh niên, xuống đường bất chấp đàn áp, đã trở thành nguồn cảm hứng mạnh mẽ cho các phong trào dân chủ toàn cầu. Hình ảnh giới trẻ Venezuela, từ những khu ổ chuột nghèo khó cho đến các thành phố lớn, sát cánh bên nhau trong tinh thần bất bạo động, gợi nhớ cho người Việt Nam rằng: ý chí của người dân, một khi đã bùng nổ, có thể khuất phục bất kỳ guồng máy độc tài nào.

Người dân Việt, vốn từ lâu mang trong tim giấc mơ dân chủ, nay có thể nhận thấy rõ rằng độc tài không phải là định mệnh bất biến. Nếu Venezuela, vốn từng được Hà Nội gọi là “người anh em xã hội chủ nghĩa”, nay còn có thể chao đảo, thì chế độ cộng sản tại Việt Nam cũng chẳng thể vững vàng mãi.

Bài học quý giá từ Venezuela chính là sự kiên trì của phong trào bất bạo động. Dưới sự dẫn dắt của Machado và González, người dân đã chọn các hình thức ôn hòa như thắp nến, cacerolazo (đập nồi), lễ cầu nguyện công khai để biểu thị ý chí. Chính sự kiên trì và sáng tạo này giúp phong trào giữ được chính nghĩa, đồng thời khơi dậy sự cảm thông của quốc tế. (Bà Machado vừa thắng giải Nobel Hòa Bình năm 2025). Việt Nam, nếu muốn tiến bước trên con đường dân chủ hóa, cũng cần hun đúc một chiến lược tương tự: nuôi dưỡng sự kiên cường của quần chúng, duy trì kỷ luật bất bạo động, và biết tranh thủ dư luận thế giới. Ngay sau cuộc bầu cử gian lận, nhiều quốc gia dân chủ, trong đó có Hoa Kỳ và Liên Âu, đã công khai công nhận phe đối lập là chính quyền hợp pháp.

Washington thậm chí tái áp đặt trừng phạt dầu mỏ để tạo sức ép lên chế độ Maduro. Thông điệp rút ra thật rõ ràng: khi nhân dân đồng loạt đứng lên, khi công lý thuộc về họ, thế giới sẽ không thể làm ngơ. Đây chính là một bài học trực tiếp cho Việt Nam: nếu ý chí dân chúng bùng nổ, Hà Nội sẽ phải đối diện với sự soi xét nghiêm khắc của quốc tế và không thể tiếp tục che giấu bằng tuyên truyền. Ở góc độ kinh tế, tác động trực tiếp của Venezuela lên Việt Nam vốn khiêm tốn. Kim ngạch thương mại hai chiều chỉ khoảng vài chục triệu đô la, không đủ để gây biến động đáng kể. Nhưng Venezuela nắm trữ lượng dầu mỏ lớn nhất thế giới, nên mọi thay đổi thể chế tại đây đều tác động sâu rộng đến thị trường năng lượng toàn cầu. Nếu Venezuela bất ổn, xuất khẩu dầu đình trệ, giá năng lượng sẽ tăng vọt, ảnh hưởng xấu đến Việt Nam – với tư cách nước nhập khẩu ròng dầu thô, sẽ chịu áp lực nặng nề về lạm phát và chi phí sản xuất. Ngược lại, nếu tiến trình chuyển đổi diễn ra suôn sẻ và lệnh cấm vận được dỡ bỏ, nguồn cung dầu từ Venezuela sẽ trở lại thị trường, giúp hạ nhiệt giá dầu quốc tế, mang lại ổn định an ninh năng lượng.

Trên bình diện ngoại giao, Việt Nam từng ủng hộ nhiệt tình cho chế độ Maduro, nhưng trong bối cảnh mới, Hà Nội sẽ phải điều chỉnh. Quan hệ giữa hai nước chắc chắn sẽ chuyển từ nền tảng ý thức hệ “anh em xã hội chủ nghĩa” sang tính toán thực dụng, đặt trọng tâm vào thương mại, đầu tư và lợi ích song phương. Điều này, một lần nữa, gợi cho người Việt một nhận thức: ngay cả trong đối ngoại, chế độ cộng sản cũng không thể mãi bám vào “lý tưởng cách mạng”, mà cuối cùng sẽ bị buộc phải hành xử theo lợi ích thực tế.

Một yếu tố mới, quan trọng, là sự can thiệp và quyết tâm của Hoa Kỳ dưới thời Tổng thống Donald Trump. Giữa tháng 10 năm 2025, Tổng thống Trump công khai xác nhận ông đã ủy quyền cho CIA tiến hành các hoạt động bí mật tại Venezuela, nhằm gia tăng áp lực lật đổ Maduro. Chính quyền Mỹ còn treo thưởng đến 50 triệu đô la cho ai cung cấp thông tin dẫn đến việc bắt giữ nhà độc tài này với cáo buộc buôn lậu ma túy. Hải quân Hoa Kỳ cũng khai triển lực lượng đến vùng biển Caribe, khiến Caracas cáo buộc Washington mưu toan thay đổi thể chế. Đồng thời, có tin tức về việc Venezuela từng đề nghị một kế hoạch chuyển giao quyền lực dần dần từ Maduro sang Phó Tổng thống Delcy Rodríguez, nhưng Mỹ bác bỏ vì không chấp nhận bất kỳ giải pháp nào giữ lại Maduro. Tất cả cho thấy chính sách của Hoa Kỳ hiện thời không còn giới hạn trong ngoại giao hay trừng phạt kinh tế, mà sẵn sàng mở rộng sang biện pháp quân sự, tình báo và chiến lược thay đổi thể chế công khai.

Từ lâu, Washington vẫn được xem là kiên nhẫn trong việc duy trì đối thoại, dùng biện pháp cấm vận kinh tế hay các công cụ ngoại giao truyền thống để gây áp lực. Nhưng những gì đang diễn ra tại Venezuela dưới thời Tổng thống Donald Trump đã cho thấy một sự chuyển hướng rõ rệt: nếu cần thiết, Hoa Kỳ sẽ không ngần ngại sử dụng mọi phương tiện – kể cả các hoạt động tình báo bí mật, trừng phạt cá nhân ở mức cao nhất, triển khai lực lượng hải quân, và công khai đặt vấn đề thay đổi thể chế. Đây là một tín hiệu mới mẻ, thẳng thắn, không vòng vo như trong những thập niên trước. Chính vì thế, việc giới cầm quyền cộng sản Việt Nam vẫn nuôi ảo tưởng rằng Washington sẽ tôn trọng sự tồn tại của chế độ XHCN ở Hà Nội, dựa trên một vài động thái ngoại giao “hòa dịu” trong quá khứ, là một sự lầm lẫn nghiêm trọng. Lịch sử quan hệ quốc tế cho thấy chính sách của Hoa Kỳ luôn đặt trên nền tảng lợi ích và nguyên tắc tự do. Một khi chế độ cộng sản Việt Nam đi ngược trào lưu dân chủ, đàn áp nhân quyền và trở thành chướng ngại cho chiến lược toàn cầu của Mỹ, thì không có gì bảo đảm rằng Washington sẽ tiếp tục kiềm chế. Ngược lại, trường hợp Venezuela đang chứng minh rằng khi thời cơ đến, chính sách ngoại giao Hoa Kỳ sẵn sàng tiến xa hơn bất kỳ ai dự liệu, kể cả thay đổi thể chế.

Đối với Việt Nam, diễn biến này càng củng cố một nhận thức: trong thời đại toàn cầu hóa, số phận của một chế độ độc tài không còn nằm gọn trong nội bộ và sự đàn áp, mà chịu sự chi phối của trật tự quốc tế. Những gì đang và sẽ xảy ra ở Venezuela là dấu hiệu cảnh cáo cho Hà Nội: nếu tiếp tục ngoan cố và khước từ nguyện vọng của người dân, thì sớm muộn sẽ phải đối diện với sự cô lập, trừng phạt và cả những toan tính thay đổi thể chế từ bên ngoài. Nhưng đồng thời, bài học cũng nhắc nhở phong trào dân chủ Việt Nam phải hết sức khôn khéo. Sự hỗ trợ quốc tế là cần thiết, song việc bị chế độ chụp mũ là “tay sai ngoại bang” cũng có thể làm suy yếu tính chính danh của phong trào. Chính vì vậy, giải pháp đúng đắn vẫn là sự kiên định bất bạo động, dựa trên sức mạnh quần chúng trong nước, nhưng biết tận dụng mọi cơ hội để huy động sự ủng hộ từ thế giới tự do.

Từ Caracas cho đến Hà Nội, có một thông điệp chung: độc tài không phải là định mệnh bất biến. Sức mạnh nhân dân, khi kết hợp với khát vọng tự do và sự yểm trợ quốc tế, có thể làm nên những kỳ tích tưởng chừng bất khả. Venezuela hôm nay có thể là Việt Nam ngày mai. Và khi tiếng hô “Libertad – Tự do” vang vọng trên đường phố Caracas, nó cũng đánh thức trong lòng người Việt một niềm tin: rằng một ngày kia, trên mảnh đất quê hương, dân tộc ta cũng sẽ đồng thanh cất lên tiếng gọi thiêng liêng ấy, để mở ra kỷ nguyên dân chủ đa đảng và tự do thật sự.