Hoàng Mai

Theo VNTB

Nếu học bạ ở tất cả các trường phản ánh thật sự năng lực của học sinh thì sẽ không diễn ra những tranh luận trái chiều.

Câu chuyện bỏ hay giữ xét tuyển đại học bằng học bạ lại được thảo luận sau Hội nghị Giáo dục đại học năm 2025 của Bộ Giáo dục và Đào tạo. Phiếu lấy ý kiến nêu phương án dừng sử dụng từ năm 2026, dù năm nay khoảng 42% thí sinh vào đại học theo học bạ. Đây là một câu chuyện dường như chưa thể đi vào hồi kết khi bên cạnh những ý kiến phản đối cách xét tuyển này, cũng còn đó lập luận phản bác.

Một lập luận ủng hộ cho việc tiếp tục sử dụng học bạ để xét tuyển vào đại học, đó là dữ liệu nghiên cứu khoa học cho thấy học bạ có giá trị dự báo tốt hơn một kỳ thi. Theo đó, nhóm nghiên cứu Đại học Chicago (Mỹ) phân tích hơn 55.000 học sinh cho thấy điểm trung bình bậc phổ thông liên hệ ổn định với khả năng hoàn tất bậc đại học, trong khi điểm ACT (một kỳ thi chuẩn hóa đầu vào đại học ở Mỹ) biến thiên mạnh theo từng trường. Điều đáng chú ý là kết quả này vẫn giữ được khi kiểm soát bối cảnh trường học. Nghĩa là nếu loại bỏ học bạ với kỳ vọng tăng công bằng, ta đang bỏ qua một chỉ số quan trọng có khả năng dự báo thành công học thuật.

Lập luận, nghiên cứu của Đại học Chicago là không sai, tuy nhiên, cũng cần lưu ý đến một điều rằng, học thuật ở nước ngoài (trong trường hợp này là Mỹ) và học thuật ở Việt Nam có khoảng cách nhất định. Cái khác đó, không chỉ là vị trí địa lý, con người, chương trình giảng dạy… mà còn là ảnh hưởng của văn hoá, chính trị.

Một điều không thể phủ nhận học bạ trong thực hiện vẫn có nhiều điểm yếu. Đó là sự chênh lệch cách đánh giá giữa các thầy cô, các môn học; rồi thì tâm lý “an toàn điểm số”, bệnh thành tích cũng như cảm xúc cá nhân giữa giáo viên với học sinh (ví dụ như việc học sinh nào đi học thêm sẽ được ưu ái hơn).

“Dĩ nhiên học bạ phản ánh phần nào chất lượng học tập, tuy nhiên, dùng học bạ để xét xem em này giỏi hơn em này thì chưa chắc đúng. Điểm trong học bạ là điểm của nhiều yếu tố, từ kiểm tra 15 phút, 1 tiết cho đến học kỳ; và có những tiết kiểm tra đề thi là do chính giáo viên đứng lớp ra. Giáo viên có tâm thì không nói, có giáo viên cho học sinh luyện trước nội dung của đề thi hôm sau, học sinh thì có đứa nhớ làm, có đứa không nhớ lật tập ra chép vào, thử hỏi điểm số khi đó chất lượng được bao nhiêu?”, anh Đồng chia sẻ.

“Theo tôi, điểm học bạ không đáng tin cậy vì nhà trường (trung học) nào cũng muốn có học sinh, muốn vậy phải được sự tín nhiệm của phụ huynh học sinh. Chẳng phụ huynh nào lại cho con em mình học một trường hiệu suất thấp (đánh giá thông qua điểm số và số học sinh vào đại học), vậy là tất cả các trường đều cho đề, cho điểm đạt mục đích đó, bởi vì không thể để “học sinh trường minh thiệt thòi so với trường khác”, không thể “ phụ lòng tin yêu của quý phụ huynh”,…

Là một giáo viên đã về hưu, tôi nghe các giáo viên thế hệ sau tôi than phiền “học sinh làm bài kiểm tra điểm thấp, em phải năn nỉ học sinh làm lại để có điểm cao! Trò nản, thầy mệt mỏi, và chuyên “nâng điểm” là điều khó tránh khỏi!

Xét học bạ chỉ công bằng nếu điểm học bạ là “điểm thật” và phải có sự “đều tay” khi ra đề kiểm tra, thi ở các trường!”, độc giả Vân Nguyễn chia sẻ.

Thiết nghĩ, trước đây, khi hai kỳ thi tốt nghiệp trung học phổ thông và đại học được phân định rạch ròi, vốn dĩ đã không tồn tại đến khái niệm xét học bạ để vào đại học, học sinh vẫn có thể vào học tại các trường như bình thường, thì giờ đây việc giữ phương thức xét tuyển này vào đại học, dường như, không quá quan trọng.

Hay chăng, do hoài nghi về chất lượng của giáo dục định hướng xã hội chủ nghĩa, học nhiều nhưng hiệu quả không được bao nhiêu nên đắn đo việc có nên bỏ xét học bạ vào đại học? Nếu có kiến thức, có năng lực, ngại gì một cuộc thi xét tuyển để vào đại học?