Nguyễn Công Bằng
Theo CTMM
Phương Tây chộn rộn
Các nước lớn tại khu vực phương Tây đang cùng nhau thực hiện các nhiệm vụ quan trọng, đặc biệt tại khu vực Biển Đông.
Mới đây, tàu sân bay HMS Prince of Wales của Anh đã triển khai nhiệm vụ kéo dài 8 tháng với tên gọi “Chiến dịch Highmast” (Operation Highmast), bắt đầu từ tháng 4/2025, trải dài qua Địa Trung Hải, Trung Đông, Đông Nam Á, Australia và Nhật Bản. Đây được coi là một phần trong sáng kiến toàn châu Âu nhằm duy trì sự hiện diện hải quân tại Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương – khu vực mà Mỹ và Trung Quốc đang tranh giành ảnh hưởng và quyền lực.
Trước đó, vào ngày 12/9, tàu HMS Richmond của Hải quân Hoàng gia Anh cũng đã tiến hành hành trình qua Eo biển Đài Loan. Bộ Quốc phòng Anh đã lên tiếng bảo vệ chuyến đi và cho biết lực lượng hải quân nước này đang thực thi quyền tự do hàng hải phù hợp với luật pháp và các chuẩn mực quốc tế.
Trình bày trên mạng xã hội X, Nhóm tác chiến tàu sân bay Anh ngày 20/9 cho biết: “Sau khi đi qua Biển Đông, thật tuyệt vời khi trở lại Singapore”.[1] Dữ liệu theo dõi tàu cũng đã xác nhận sự hiện diện của tàu ở quốc đảo Đông Nam Á. Đây là lần thứ hai lực lượng tác chiến do tàu HMS Price of Wales dẫn đầu ghé thăm Singapore – nằm ở mũi phía Nam Biển Đông, kể từ cuối tháng 6/2025. Vào thời điểm đó, tàu đang trên đường đến Australia sau các hoạt động gần Ấn Độ.
Sau chuyến thăm Australia vào cuối tháng 7/2025, tàu sân bay Anh đã hoạt động ở Tây Thái Bình Dương và đã 2 lần quá cảnh tại Nhật Bản. Vào đầu tháng 9/2025, tàu đã vào Biển Nhật Bản – gọi là “Đông Hải” ở hai miền Triều Tiên – gần bờ biển Viễn Đông của Nga. Trước khi đi qua Biển Đông, HMS Prince of Wales đã triển khai các máy bay chiến đấu tàng hình F-35B trong một cuộc tập trận ba bên với máy bay quân sự Mỹ và Nhật Bản ở phía Đông đảo Okinawa (Tây Nam Nhật Bản) trên Biển Philippines vào ngày 11/9.
Chúng ta chưa rõ, liệu Quân đội Trung Quốc có triển khai lực lượng theo dõi tàu sân bay Anh trong hành trình đi qua Biển Đông hay không. Tuy nhiên, nước này – quốc gia vận hành hạm đội tàu chiến lớn nhất thế giới theo số lượng tàu – đã triển khai tàu sân bay thứ ba và cũng là hiện đại nhất của họ với tên gọi CNS Fujian (Phúc Kiến) tới Biển Đông, gần tình Hải Nam để thử nghiệm và huấn luyện sau khi đi qua Eo biển Đài Loan.
Trong một thông cáo báo chí ngày 2/9, Hải quân Hoàng gia Anh cho biết: “Tàu sân bay hiện đang dẫn đầu Nhóm tác chiến tàu sân bay Anh khi giai đoạn tiếp theo của Chiến dịch Highmast bắt đầu – đưa nhóm máy bay phản lực F-35B, trực thăng và tàu chiến đa quốc gia trở về Kênh đào Suez trên hành trình trở về.” Trong một thông báo hồi tháng 6/2025, Ngoại trưởng Anh David Lamy nói: “Chúng tôi sẽ tiếp tục đương đầu với những hành động nguy hiểm và gây mất ổn định của Trung Quốc ở Biển Đông, điều mà tôi đã tận mắt chứng kiến trong chuyến thăm Philippines”.[2]
Về phía Trung Quốc, người phát ngôn Bộ Ngoại giao nước này Lâm Kiếm trong tháng 6/2025 đã kêu gọi “Mỹ và đồng minh ngừng xuyên tạc và bôi nhọ, ngừng bóp méo sự thật và đổ lỗi về các vấn đề hàng hải, ngừng hình thành các nhóm nhỏ, và ngừng làm gián đoạn nỗ lực của các bên liên quan trong việc giải quyết vấn đề thông qua đối thoại và tham vấn để bảo vệ hòa bình và ổn định khu vực”.[3]
Trong một diễn biến mới quan trọng, Anh đang cân nhắc triển khai lực lượng tới Biển Đông theo một Thỏa thuận Lực lượng Thăm viếng (VFA) mới với Philippines. Thỏa thận này sẽ cung cấp cơ sở pháp lý để Anh cử lực lượng đến Philippines phục vụ hoạt động huấn luyện, hợp tác và sẵn sàng cho các tình huống xung đột tiềm tàng. Điều này đánh dấu một chương mới trong chính sách Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương của Anh, thậm chí có thể đưa quân đội nước này đến gần 200km hơn với Đài Loan – một điểm nóng quan trọng trong cuộc đối đầu Mỹ-Trung.
Tranh chấp gia tăng
Không chỉ là một vùng biển tranh chấp, Biển Đông còn là tuyến đường giao thương toàn cầu và một hành lang quân sự chiến lược. Sự hiện diện quân sự của Anh sẽ gia tăng thêm danh sách các quốc gia đang phản đối hành vi cưỡng chế và quân sự hóa khu vực của Trung Quốc. Nếu được ký kết, Anh cùng Mỹ, Nhật Bản, Australia và Pháp sẽ là các quốc gia có hoặc đang đàm phán thỏa thuận tiếp cận chung với Philippines, qua đó củng cố một liên minh quốc tế ngày càng lớn mạnh, quyết tâm bảo vệ quyền tự do hàng hải và chống lại những yêu sách thay đổi hiện trạng đe dọa hòa bình Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương.
Sự hiện diện của một liên minh mạnh mẽ hơn tại khu vực có thể củng cố hậu cần, khả năng tương tác và năng lực phản ứng nhanh – tất cả đều nhằm chống lại các chiến lược chống xâm nhập khu vực của Trung Quốc, đồng thời giảm bớt gánh nặng cho Hải quân Mỹ thông qua việc tăng cường năng lực răn đe đa quốc gia. Động thái này cũng có thể khuyến khích các đối tác châu Âu và Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) khác, đa dạng hóa dấu ấn quân sự tại Thái Bình Dương và củng cố trật tự dựa trên luật lệ.
Đối với Nhật Bản, Australia và Hàn Quốc – những quốc gia đã phối hợp cùng Philippines và Mỹ trong các cuộc tập trận đa phương – sự xuất hiện của Anh báo hiệu cho một khuôn khổ “ba bên+” đang trưởng thành. Sự hiện diện mạnh mẽ của các quốc gia đồng minh cũng sẽ bảo vệ các tuyến đường thương mại, răn đe các hành vi hung hăng, trấn an những quốc gia ở tuyến đầu đang chống lại chủ nghĩa bành trướng ở Trung Quốc rằng thế giới đang theo dõi – và sẵn sàng hành động.
Trong khi đó, tàu khu trục tên lửa dẫn đường USS Dewey, lớp Arleigh Burke, của Mỹ và khinh hạm HMAS Ballarat, lớp Anzac, của Hải quân Hoàng gia Australia đã di chuyển và tiến hành huấn luyện tại Biển Đông.
Cụ thể, hai tàu chiến đã thực hiện các bài tập di chuyển theo đội hình, huấn luyện liên lạc hàng hải và các bài tập mô phỏng hỏa lực. Cả hai tàu đều được trang bị để tiến hành các hoạt động chống tàu mặt nước, phòng không và chống tàu ngầm. Trong một thông cáo báo chí, Chỉ huy tàu USS Dewey, Ivan Dobrev cho biết: “Đây là cơ hội tuyệt vời để làm việc cùng với tàu Ballarat và các đồng minh Australia của chúng tôi… Việc tăng cường khả năng tương tác với các đồng minh và đối tác khu vực Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương là chìa khóa nâng cao tính răn đe tập thể đối với bất kỳ kẻ thù nào đe dọa hòa bình và ổn định khu vực”.[4] Chỉ huy tàu HMAS Ballarat, Dean Uren tuyên bố: “Hoạt động này là một phần của kế hoạch triển khai định kỳ tàu Ballarat đến khu vực… thể hiện quyết tâm của Australia trong việc ủng hộ một khu vực Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương rộng mở, ổn định và thịnh vượng, nơi luật pháp quốc tế được tôn trọng”.[5] Lực lượng Quốc phòng Australia thường xuyên hoạt động trong khu vực từ nhiều thập kỷ qua.
Đông Nam Á coi chừng
Bên cạnh yếu tố huấn luyện khả năng tương tác quan trọng, các cuộc tập trận còn làm nổi bật một giả định chính trong chính sách đối ngoại và quân sự của Mỹ tại Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương: liên minh và quan hệ đối tác. Nếu cuộc cạnh tranh gay gắt giữa Mỹ và Trung Quốc “phát nổ” trong tương lai, Mỹ sẽ cần hỗ trợ từ các đồng minh và đối tác khu vực. Các quốc gia như Australia, Nhật Bản, Hàn Quốc, New Zealand, Singapore và Philippines đóng vai trò quan trọng trong chiến lược của Mỹ. Với sự hỗ trợ của các đồng minh và đối tác trên, Mỹ sẽ có vị thế tốt hơn để đối phó với một lực lượng hải quân lớn hơn của Trung Quốc.
Các nước Đông Nam Á đang có vẻ ngán ngại Trung Quốc. Indonesia dường như đã ký một bản thoả thuận về khai thác chung trên biển với Trung Quốc, tại một khu vực mà cả hai nước Indonesia và Trung Quốc đều khẳng định có yêu sách chồng lấn. Thoả thuận này hiện nay đang được giữ bí mật tại cả hai bên, cho dù đã đạt được sự ký kết từ ngày 3/9/2025.
Việt Nam – quốc gia đang được trông chờ là có những mạnh bạo ở khu vực Trường Sa khi đã lấp được khoảng 70% so với Trung Quốc. Những bước tiến này, các nhà nghiên cứu đang trông chờ sau này sẽ ra sao? Liệu Việt Nam sẽ mạnh tay chống lại Trung Quốc hay sẽ học theo kiểu Indonesia, tìm cách thoả hiệp ở Biển Đông?
—
Chú thích:
[1] https://x.com/HMSPWLS/status/1970636205449716214
[3] https://www.newsweek.com/british-aircraft-carrier-sails-through-contested-south-china-sea-2133523
TinHoaThinhĐon 