BPSOS

Theo Machsong

Hôm nay, thêm 2 người Thượng được trả tự do sau gần 7 tháng bị giam trong Trung Tâm Giam Giữ Di Trú (Immigration Detention Center, IDC) của Thái Lan: Ông Y Dương Bkrong và Ông Y Phương Enuol.

Trong thời gian dài, giới chức IDC không cho 2 người Thượng này nộp đơn xin tại ngoại mặc dù đã có đủ tiền đóng thế chân do một Hội Thánh Tin Lành ở Mỹ cung ứng và cũng đã có một Mục Sư Tin Lành người Thái đứng ra bảo đảm.

Cả 2 người này bị công an vu cáo là tham gia trong vụ nổ súng ngày 11 tháng 6, 2023 ở Đắk Lắk. Khi bị vây bắt, họ may mắn chạy thoát và tìm đương đến Thái Lan lánh nạn. Việt Nam phát lệnh truy nã họ. Hồ sơ xin tị nạn của họ, do luật sư của văn phòng Center for Asylum Protection (CAP) lập cách đây 1 năm, vẫn chưa được Cao Uỷ Tị Nạn LHQ cứu xét.

Trong thời gian họ bị giam ở IDC, Ông Y Phương Enuol và một người Thượng trẻ, anh Y Khiu Nie, đã bị “làm việc” với Thượng Tá Y Lương Nie đến từ Đắk Lắk do giới chức IDC dẫn vào. Ông này thuyết phục họ hồi hương. Khi họ từ chối, Ông ta quay ra nói chuyện riêng với người trưởng phòng giam IDC nơi họ bị giam giữ. Người trường phòng này là một người Việt tên Vũ với thành tích hành hung các người Thượng và người Hmong bị giam cùng phòng. Ông Vũ được biết là có quan hệ mật thiết với toà đại sứ Việt Nam ở Bangkok.

Thượng Tá Y Lương Nie, Phó Trưởng phòng Công an đối nội tỉnh Đắk Lắk, đã từng đến Thái Lan tháng 3 năm 2024 và được cảnh sát Thái Lan thu xếp để tiếp xúc các người Thượng đang xin tị nạn. Một số người tị nạn nhận ra ông ta chính là người đã tra khảo mình khi còn ở Việt Nam.

Trước đó, một sĩ quan công an tên A Trung đến từ Việt Nam đã làm việc với Y Phương Enuol và Y Dương Bkrong cũng ở trại giam IDC.

Giới chức IDC không giải thích lý do vì sao không xét đơn xin tại ngoại của 2 người này với luật sư của CAP đã giúp làm đơn xin tại ngoại. Tuy nhiên, từ nguồn tin riêng chúng tôi biết rằng có sự can thiệp của nhà nước Việt Nam. Nhà nước Việt Nam viện cớ là 2 người này bị thưa kiện ở Việt Nam nên phải hồi hương để hầu toà. Tuy nhiên, khi giới chức IDC yêu cầu cung cấp tài liệu về vụ kiện thì nhà nước Việt Nam đã không trả lời.

“Có lẽ sau thời gian chờ đợi quá lâu mà phía Việt Nam không trưng dẫn được chứng cứ, giới chức IDC đã quyết định nhận đơn xin tại ngoại và quyết định trả tự do cho hai Ông Y Dương Bkrong và Y Phương Enuol,” Ts. Nguyễn Đình Thắng, Tổng Giám Đốc kiêm Chủ Tịch BPSOS, nhận định.

Thực ra một người Thượng nữa cũng từng bị giới chức IDC từ chối không cứu xét đơn xin tại ngoại: Cô H Leo Nie. Tuy không có lệnh truy nã, công an đã đến nhà cô ở Việt Nam để đe doạ thân nhân, ép họ phải gọi cô hồi hương với lời đe doạ sẽ phát lệnh truy nã. Ngày 27 tháng 8 vừa qua cô đã được thả ra sau hơn 6 tháng bị giam giữ.

Tháng 5 vừa qua, BPSOS đã nộp hồ sơ về các vi phạm nhân quyền đối với các phụ nữ và trẻ em bị giam tại IDC. BPSOS cũng cử đại diện tham gia cuộc rà soát ngày 19 tháng 6, 2025 của LHQ đối với Thái Lan về thực thi Công Ước LHQ về Xoá Bỏ Mọi Hình Thức Phân Biệt Đối Xử với Phụ Nữ (UN Convention on the Elimination of All Forms of Discrimination Against Women, CEDAW). Ngày 10 tháng 7 vừa qua, uỷ ban rà soát công bố các nhận xét kết luận, bày tỏ quan ngại về tình trạng phụ nữ tị nạn bị giam ở IDC:

“Tình trạng không có tư cách pháp lý cho những người tị nạn và phụ nữ xin tị nạn, những người – nếu bị phát hiện ở bên ngoài trại tị nạn – có nguy cơ bị giam giữ và trục xuất tùy tiện, và trong một số trường hợp bị tra tấn và ngược đãi, và khả năng tiếp cận công lý và chăm sóc sức khỏe của họ bị hạn chế do các rào cản pháp lý, tài chính và xã hội.”

Song song, BPSOS đã phối hợp với một số tổ chức nhân quyền của Thái Lan để nêu tình trạng vi phạm nhân quyền nghiêm trọng đối với người bị giam ở các IDC. Uỷ Ban Nhân Quyền Quốc Gia của Thái Lan có kế hoạch cử phái đoàn đến 2 trại giam IDC ở Suan Phlu và ở Bang Khen để quan sát trong thời gian tới đây.

Theo Ts. Thắng, áp lực quốc tế có lẽ đã góp phần cho quyết định của chính phủ Thái Lan trả tự do cho cô H Leo Nie cuối tháng 8 vừa qua, và cho các Ông Y Phương Enuol và Y Dương Bkrong hôm nay.

Hiện nay vẫn còn một cặp vợ chồng trong số 63 người Thượng bị bắt ngày 23 tháng 2 tiếp tục bị giam ở IDC. Vì hồ sơ xin tị nạn của họ đã bị CUTN/LHQ đóng, theo quy định của chính phủ Thái Lan, họ phải ghi danh với Cơ Chế Sàng Lọc Quốc Gia (National Screening Mechanism, NSM) của Thái Lan nếu muốn nộp đơn xin tại ngoại. Luật sư của văn phòng CAP đang giúp họ ghi danh với cơ chế này.

Bài liên quan:

Nhận định kết luận của Uỷ Ban LHQ Về Xoá Bỏ Phân Biệt Đối Xử Đối Với Phụ Nữ: https://docs.un.org/en/CEDAW/C/THA/CO/8

IDC – Nơi chốn vô pháp, địa ngục của người tị nạn

CEDAW: BPSOS nêu vấn đề người tỵ nạn tại phiên rà soát Thái Lan