Admin

Vấn đề thu hồi tài sản phi pháp (Phần 2)

ks Nguyễn Ngọc Bảo

Theo CTMM

I- Những cơ quan công lực truy lùng tài sản phi pháp tại các nước tiền tiến

Tất cả các cơ quan công lực này đều có thẩm quyền điều tra rộng lớn xuyên biên giới,  ra lệnh cho các ngân hàng phong toả những trương mục tình nghi, ngăn chặn việc mua bán các tài sản phi pháp và phối hợp chặt chẽ với nhau tại các quốc gia tiền tiến, nơi chôn dấu, tẩu tán tài sản phi pháp các lãnh đạo độc tài để hạ cánh an toàn.

Hoa Kỳ

  • FBI (Federal Bureau of Investigation): Điều tra tham nhũng, rửa tiền và truy lùng tài sản phi pháp trong và ngoài nước.
  • DOJ (Department of Justice): Chủ trì các sáng kiến như Kleptocracy Asset Recovery Initiative nhằm thu hồi tài sản bị chiếm đoạt.
  • IRS Criminal Investigations: Theo dõi dòng tiền nghi vấn, đặc biệt liên quan đến thu nhập bất hợp pháp từ nước ngoài.
  • FinCEN (Financial Crimes Enforcement Network): Giám sát, chia sẻ thông tin về chuyển tiền khả nghi, đồng thời lưu trữ đăng ký chủ sở hữu thực sự (beneficial ownership registry) để chặn các công ty vỏ bọc

Anh Quốc

  • National Crime Agency (NCA): Điều tra tài sản phi pháp, xử lý Lệnh Giải thích Tài sản (Unexplained Wealth Orders).
  • Serious Fraud Office (SFO): Chuyên xử lý các vụ án tham nhũng hoặc rửa tiền lớn.
  • Register of Overseas Entities: Buộc chủ sở hữu tài sản phải khai báo danh tính thật để tránh che giấu tiền phi pháp thông qua sở hữu bất động sản.
  • Companies House: Thu thập thông tin chủ sở hữu trong giao dịch doanh nghiệp, hỗ trợ truy xuất dòng tiền bất minh.

Pháp

  • Police nationale, Public Prosecutors: Điều tra các vụ án tham nhũng lớn, phối hợp với các tổ chức phi chính phủ như Transparency International France, Sherpa trong vụ “biens mal acquis” liên quan đến ông Obiang
  • Judge d’Instruction (Thẩm phán điều tra): Chủ trì việc điều tra các vụ án có yếu tố nước ngoài, tịch thu tài sản và trả lại cho quốc gia bị thiệt hại (theo chuẩn mực Công ước Liên Hiệp Quốc chống tham nhũng).
  • AGRASC, cơ quan quản trị và thu hồi các tài sản bị niêm phong và tịch thu, chuyên điều tra về các vụ án về tài chánh

Đức

  • Financial Intelligence Unit (FIU): Nhận báo cáo chuyển khoản khả nghi từ ngân hàng, chuyển cho công an và đại diện công lý.
  • Police and Prosecutors: Thực hiện lệnh khám xét, tịch thu tài sản liên quan đến rửa tiền và tài sản phi pháp.
  • Customs Service: Hỗ trợ kiểm soát giao dịch qua biên giới liên quan rửa tiền, chống mafia.

Nhật Bản

  • Cảnh sát và Viện kiểm sát: Không có cơ quan độc lập; cảnh sát điều tra hầu hết các vụ, viện kiểm sát bổ sung hoặc chủ trì vụ án lớn, đặc biệt với các chính trị gia hoặc giới tinh hoa.

Úc

  • Australian Federal Police (AFP): Đứng đầu lực lượng CACT (Criminal Assets Confiscation Taskforce), phối hợp với các cơ quan thuế, hải quan, tình báo tài chính, truy tìm và tịch thu tài sản phi pháp.
  • AUSTRAC (Australian Transaction Reports and Analysis Centre): Theo dõi dòng tiền, báo cáo chuyển khoản chủ ý hay khả nghi.
  • Australian Border Force, Taxation Office, Criminal Intelligence Commission: Hỗ trợ về mặt phân tích, thực thi và truy vết dấu vết tài sản.

Canada

  • RCMP (Royal Canadian Mounted Police): Truy xét tài sản phi pháp liên quan chính khách, doanh nhân quốc tế.
  • FINTRAC (Financial Transactions and Reports Analysis Centre): Giám sát giao dịch tài chính, hỗ trợ báo cáo rửa tiền.
  • Registry of Beneficial Owners: Đang phát triển nhằm chia sẻ thông tin chủ sở hữu thực sự bất động sản và doanh nghiệp.

Ý

  • Guardia di Finanza (Financial Police): Chuyên trách theo dõi, thu giữ tài sản liên quan tới tham nhũng, rửa tiền.
  • European Public Prosecutor’s Office (EPPO): Hợp tác điều tra và tịch thu tài sản phi pháp liên quan đến lợi ích tài chính EU.
  • Cơ quan đặc trách chống Mafia tại Ý là Guardia di Finanza (Cảnh sát Tài chính) – lực lượng chuyên điều tra, truy vết, thu giữ tài sản liên quan đến tội phạm tài chính, rửa tiền, đặc biệt là các hoạt động của các tổ chức Mafia như ‘Ndrangheta, Cosa Nostra, Camorra và các băng nhóm quốc tế liên kết với chúng.

Các phương thức hoạt động quốc tế để truy lùng tài sản phi pháp

  • Mutual Legal Assistance Treaties (MLAT): Hiệp ước hỗ trợ pháp lý song phương cho phép các quốc gia trao đổi thông tin, điều tra, tịch thu tài sản ở nước ngoài một cách hợp pháp.
  • AML Directive (Chỉ thị chống rửa tiền): Quy định trong EU (và nhiều nước theo chuẩn mực quốc tế) yêu cầu các bên như ngân hàng, công ty luật, bất động sản phải báo cáo giao dịch nghi vấn, xác minh chủ sở hữu thực sự.
  • Quản lý tài khoản số ở Thụy Sĩ: Dưới áp lực quốc tế, Thụy Sĩ đã cải tổ, chia sẻ thông tin chủ tài khoản cho các vụ án hình sự (theo chính sách CRS – Common Reporting Standard).
  • Kiểm soát chuyển tiền từ các thiên đường thuế (tax heavens): Virgin Islands ; Cayman Islands, Isle of Man, Bahamas, Malta, Jersey, Barbados, Gibraltar, …
    • Đa số quốc gia yêu cầu các ngân hàng phải báo cáo chuyển tiền lớn sang các nước có mức thuế thấp không giải thích được, đặt ngưỡng kiểm tra gắt gao dòng tiền ra vào các khu vực được coi là nguy cơ tài sản phi pháp.
    • “Beneficial ownership registry” và lệnh cấm giao dịch bất động sản, doanh nghiệp đối với chủ sở hữu không minh danh.

II-Một số hình thức rửa tiền thông dụng để che dấu tài sản phi pháp.

Dưới đây là các phương thức phổ biến nhất, cùng ưu điểm, bất lợi của từng loại cho người chủ nhân (owner), đối chiếu với các quy định chống rửa tiền của Liên Âu (EU AML Directives), Liên Hiệp Quốc (UN Conventions), và các tiêu chuẩn quốc tế như FATF (Financial Action Task Force):

  1. Thành lập công ty vỏ bọc (Shell Company)
  • Ưu điểm: Che giấu danh tính thực sự của chủ sở hữu, dễ tạo ra các giao dịch giả tạo/phức tạp, hợp pháp hóa dòng tiền bất hợp pháp.
  • Bất lợi: Dễ bị phát hiện tại các quốc gia yêu cầu công khai “chủ sở hữu hưởng lợi cuối cùng”; các biện pháp KYC (Know Your Customer)/AML, đăng ký tập trung ở châu Âu làm giảm hiệu quả.
  • Quy định AML: EU/EU AMLD 5, Liên Hợp Quốc và FATF yêu cầu các doanh nghiệp xác thực chủ sở hữu thực sự; công ty vỏ bọc nằm trong diện kiểm soát chặt.
  1. Mua bán hàng hóa/quyền tài sản khống (Invoice Fraud)
  • Ưu điểm: Che giấu rửa tiền dưới giao dịch mua bán quốc tế, khó phân biệt giá cả thị trường; tận dụng thương mại xuyên biên giới.
  • Bất lợi: Nếu đối tác nằm ở các nước kiểm tra kỹ giao dịch thương mại/ngoại thương, sẽ bị điều tra; dễ phát hiện lỗ hổng qua kiểm tra thuế, hải quan.
  • Quy định AML: Các ngân hàng châu Âu phải báo cáo giao dịch đáng ngờ; các chỉ thị EU buộc kiểm tra các giao dịch thương mại lớn và “giao dịch bất thường”.
  1. Mua bán bất động sản, tài sản xa xỉ
  • Ưu điểm: Giá trị lớn, dễ chuyển hóa thành tài sản “sạch”, hợp pháp; dễ che dấu dòng tiền.
  • Bất lợi: Nhiều nước EU và G7 yêu cầu kiểm tra nguồn tiền khi giao dịch tài sản giá trị lớn, hạn chế thanh toán tiền mặt trên 10.000 EUR.
  • Quy định AML: EU cấm thanh toán tiền mặt lớn, coi bất động sản là lĩnh vực có rủi ro cao, yêu cầu xác thực nguồn tiền.
  1. Chia nhỏ giao dịch (Smurfing/Structuring)
  • Ưu điểm: Tránh các ngưỡng báo cáo; dễ đưa tiền mặt vào hệ thống ngân hàng qua nhiều lần chẻ nhỏ.
  • Bất lợi: Bị phát hiện nếu ngân hàng áp dụng phân tích hành vi; các hệ thống giám sát tự động của EU và Mỹ dễ phát hiện các mẫu giao dịch lặp lại bất thường.
  • Quy định AML: Yêu cầu báo cáo các giao dịch chia nhỏ có dấu hiệu bất thường; sổ đăng ký tài khoản tập trung hóa của EU tăng khả năng phát hiện.
  1. Tiền mã hóa/tiền ảo (Cryptocurrency)
  • Ưu điểm: Ẩn danh, dễ chuyển xuyên biên giới, vượt kiểm soát ngân hàng truyền thống.
  • Bất lợi: Sàn giao dịch lớn tuân thủ AML/KYC ngày càng nhiều; các ví tiền mã hóa liên quan tội phạm dễ bị theo dấu trên blockchain.
  • Quy định AML: EU7 cấm thanh toán tiền mặt trên 10.000 EUR; mở rộng các quy định AML sang toàn bộ lĩnh vực tiền mã hóa, đòi hỏi các sàn giao dịch áp dụng KYC, báo cáo với FIU (Cơ quan điều tra tài chính).
  1. Đầu tư chứng khoán quốc tế
  • Ưu điểm: Chuyển tiền nhanh qua các sàn quốc tế, mua bán trái phiếu/cổ phần để hợp thức hóa dòng tiền.
  • Bất lợi: Các sàn quốc tế lớn đều thực hiện AML, KYC, dễ bị phát hiện nếu có dấu hiệu bất thường lớn.
  • Quy định AML: Lĩnh vực tài chính toàn cầu dưới sự giám sát mạnh mẽ của FATF/EU/UN, sàn chứng khoán phải báo cáo bất thường.
  1. Kiểm soát thông qua “con la chở tiền”, tài khoản mượn danh (Money Mule)
  • Ưu điểm: Khó truy nguồn gốc chủ thực tế, lợi dụng yếu tố nhân thân quốc tế/người tiếp tay bất hợp pháp.
  • Bất lợi: Khi bị lộ, các tài khoản này bị kiểm soát, đóng băng; người tiếp tay cũng phải chịu trách nhiệm pháp lý.
  • Quy định AML: Yêu cầu giám sát chặt giao dịch đa quốc gia, truy nguồn gốc tài sản, chia sẻ dữ liệu giữa các FIU.

Những cá nhân, tổ chức tội ác sẽ sử dụng nhiều hình thức rửa tiền khác nhau; mỗi loại có ưu điểm và rủi ro riêng, nhưng đều bị kiểm soát và xử lý chặt chẽ bởi hệ thống luật AML của EU, Liên Hiệp Quốc (Công Ước Palermo), FATF. Các khung pháp lý này ngày càng được mở rộng nhằm bịt các lỗ hổng và làm cho rửa tiền quốc tế trở nên khó khăn, rủi ro hơn bao giờ hết. Những nỗ lực này sẽ giúp truy tìm và thu hồi tài sản phi pháp nhanh hơn và nhiều hơn so với những kết quả rất khiêm tốn đạt được qua những cuộc truy lùng cách đây hơn 30 năm.

Phần 3 : Đặc điểm của quỹ tín thác (trust), những thành quả cuộc chiến chống Mafia tại Ý về việc thu hồi tài sản phi pháp, đạo luật Global Magnitsky.

Bài liên quan:

Phần 1

Bình luận về bài viết này