Quốc Việt

Theo VNTB

Các biểu đồ bên dưới sẽ giải thích tác động của những khoản cắt giảm này

Nếu Quốc hội thông qua, các khoản cắt giảm này sẽ tiết kiệm ít hơn so với suy nghĩ của người dân Mỹ—và có thể đe dọa đến vô số sinh mạng.

Trước tiên, lưỡi dao máy chém đã rơi xuống. Giờ thì bản án tử hình cần được ký. Gần như ngay sau khi Donald Trump nhậm chức nhiệm kỳ hai, ông bắt đầu cắt ngân sách cho các chương trình mà ông không ưa. Nhưng theo hiến pháp, chỉ có Quốc hội mới có quyền quyết định cách nước Mỹ chi tiêu tiền bạc. Vì vậy, ông Trump đã gửi tới cơ quan lập pháp một “gói cắt giảm ngân sách”, yêu cầu thu hồi lại 9,4 tỷ đô la chi tiêu mà trước đó Quốc hội đã phê duyệt. Nếu Quốc hội không thông qua trước ngày 18 tháng 7, chính phủ sẽ buộc phải giải ngân số tiền này. Khoảng 1,1 tỷ đô la được phân bổ cho Tổng công ty Phát thanh Truyền hình Công cộng, mà chính quyền Trump cho rằng đang truyền bá “tuyên truyền cực đoan, “woke” dưới vỏ bọc ‘tin tức’”. Phần còn lại được dùng để giúp đỡ người dân trên toàn thế giới thông qua các chương trình và cơ quan viện trợ nước ngoài. Lớn nhất trong số này là Cơ quan Phát triển Quốc tế Hoa Kỳ (USAID), cơ quan đã phần lớn bị giải thể và sáp nhập vào Bộ Ngoại giao. Các biểu đồ bên dưới sẽ giải thích tác động của những khoản cắt giảm này.

Vào năm 2023, Mỹ đã chi 80 tỷ USD cho viện trợ nước ngoài, bao gồm tiền hỗ trợ nhân đạo, phát triển và chăm sóc sức khỏe. Người Mỹ ít hào phóng hơn họ tưởng. Khi các nhà khảo sát hỏi người dân ước lượng tỷ lệ ngân sách liên bang được dùng để giúp đỡ người dân ở nước ngoài, câu trả lời trung bình là 26%. Trên thực tế, con số này chỉ khoảng 1% (tổng ngân sách), tương đương 0,25% GDP của Mỹ. Tuy nhiên, khoản tiền này lại vô cùng quan trọng đối với những người thụ hưởng. Mỹ đóng góp một phần đáng kể vào viện trợ quốc tế, bao gồm 40% viện trợ nhân đạo toàn cầu. Việc cắt giảm khoản này sẽ dẫn đến việc đóng cửa một số chương trình và gây bất ổn cho các tổ chức quốc tế điều hành nguồn tiền đó, chẳng hạn như Tổ chức Y tế Thế giới và Chương trình Lương thực Thế giới.

Việc xác định các khoản cắt giảm sẽ ảnh hưởng như thế nào đến từng quốc gia cụ thể là điều không đơn giản. Trung tâm Phát triển Toàn cầu (CGD), một tổ chức tư vấn của Mỹ, đã ước tính tác động dựa trên bản ghi nhớ “thu hồi” ngân sách của ông Trump. Tính theo số tuyệt đối, Ukraine sẽ chịu thiệt hại lớn nhất: nước này sẽ mất 1,4 tỷ USD so với số tiền mà Quốc hội đã phê duyệt cho năm tài chính 2024–25. Tuy nhiên, một số quốc gia nghèo hơn, dù mất khoản viện trợ nhỏ hơn, lại sẽ cảm nhận được tác động mạnh hơn nhiều. Viện trợ cho Liberia có thể giảm hơn 100 triệu USD, tương đương 2,6% tổng thu nhập quốc dân (GNI) của nước này. Afghanistan, Palestine và Somalia đều sẽ mất số tiền tương đương hơn 1% GNI của họ.

Viện trợ nước ngoài tài trợ cho đủ loại mục tiêu đáng giá, từ chuẩn bị đối phó thảm họa, xóa bỏ bệnh tật cho đến thúc đẩy chính quyền minh bạch. Một số chương trình bị cắt giảm ít hơn so với những chương trình khác nếu tính theo tỷ lệ. Ví dụ, ông Trump muốn cắt hơn 1,1 tỷ USD viện trợ cho nông nghiệp và một khoản tương tự cho người tị nạn cũng như người phải tản cư trong quốc gia của họ. Khoản này chiếm tới 81% số tiền mà Mỹ đã chi cho lĩnh vực nông nghiệp trước khi bị cắt, nhưng chỉ là 13% số tiền chi cho người phải tản cư. Nhiều chương trình có tác động lâu dài đang bị Mỹ loại bỏ, chẳng hạn như giáo dục, hạ tầng cơ sở và năng lực cạnh tranh kinh tế.

Các quốc gia khác cũng đang cắt giảm viện trợ phát triển chính thức (ODA)—loại viện trợ nhắm đến phát triển kinh tế và phúc lợi tại các quốc gia nghèo. Vào tháng 2, Anh tuyên bố sẽ cắt giảm chi tiêu ODA từ 0,5% GNI xuống còn 0,3% vào năm 2027. Pháp, Đức và Thụy Sĩ sẽ cắt giảm chi tiêu trong năm nay. Năm 2023, tức năm sau khi Nga mở cuộc xâm lược toàn diện Ukraine, viện trợ cho Ukraine đã làm tăng tổng chi viện trợ toàn cầu. Việc lấy năm đó làm mốc khiến mức sụt giảm dự báo đến năm 2026 có vẻ đặc biệt lớn. Dù vậy, xu hướng chung là các nước giàu ngày càng bớt hào phóng. Nhiều quốc gia hiện tính cả chi phí tiếp nhận người xin tị nạn trong nước là viện trợ nước ngoài, khiến con số ODA trên danh nghĩa bị thổi phồng. Điều này tạo cơ hội cho Trung Quốc gia tăng ảnh hưởng mềm của mình, trong khi phương Tây bị suy giảm.

Số người tử vong toàn cầu

Số ca tử vong gia tăng do các khoản cắt giảm đề xuất trong ngân sách Mỹ năm 2025–2026 đối với tài trợ y tế toàn cầu và nhân đạo, dự báo năm 2026
*11.000 ca tử vong từ các hoạt động nhân đạo và hỗ trợ vắc-xin của Gavi
Nguồn: Trung tâm Phát triển Toàn cầu

Các khoản cắt giảm sẽ khiến nhiều người thiệt mạng, mặc dù hiện vẫn còn quá sớm để biết con số chính xác. Yêu cầu ngân sách của Nhà Trắng cho năm tài chính 2025–2026, cái là nền tảng cho Đạo luật Một Dự luật Tuyệt đẹp, tức luật thuế và chi tiêu do Đảng Cộng hòa đề xuất—kêu gọi cắt giảm hai phần ba chi tiêu cho viện trợ y tế và nhân đạo. Theo mô hình dự báo của Trung tâm Phát triển Toàn cầu dựa trên đề xuất đó, các khoản cắt giảm có thể dẫn đến gần 1 triệu ca tử vong chỉ trong một năm. Phần lớn trong số này, khoảng 675.000 người sẽ tử vong do các chương trình điều trị và phòng chống HIV như PEPFAR. Việc này sẽ chấm dứt một câu chuyện thành công đáng kinh ngạc—từ năm 2003, chương trình này được cho là đã cứu sống 26 triệu người. Một nhượng bộ vào phút chót có vẻ đã giúp PEPFAR tạm thời thoát nạn, nhưng không có gì đảm bảo rằng chính quyền sẽ không cố hủy bỏ chương trình này một lần nữa.

Hiện Đảng Cộng hòa vẫn đang mặc cả về gói ngân sách cuối cùng—các chi tiết cụ thể sẽ quyết định liệu các dự báo trên có đánh giá quá cao hay quá thấp hậu quả của việc cắt giảm. Không phải là không thể để nước Mỹ vẫn làm điều tốt mà không cần chi tiêu quá nhiều. Một số chương trình viện trợ nước ngoài hiệu quả về chi phí hơn những chương trình khác. Và bất kỳ bộ máy hành chính nào cũng có sự lãng phí có thể cắt giảm, đặc biệt là trong các sáng kiến hợp tác đa quốc gia. Tuy nhiên, chính quyền hiện tại chưa đưa ra bất kỳ dấu hiệu nào cho thấy họ muốn làm cho viện trợ nước ngoài của Mỹ trở nên hiệu quả hơn.

______________

Nguồn:

https://www.economist.com/graphic-detail/2025/07/15/five-charts-explain-trumps-cuts-to-foreign-aid