Ts. Nguyến Đình Thắng
Theo Machsong
Ngày 14 tháng 8, 2025, Tổ Công Tác LHQ về Giam Giữ Tuỳ Tiện (UN Working Group on Arbitrary Detention, WGAD) công bố văn bản kết luận (A_HRC_WGAD_2025_30) về 2 công dân Việt Nam gốc Khmer Krom bị giam giữ tuỳ tiện, trái ngược với các cam kết của Việt Nam với quốc tế, đặc biệt Công Ước Quốc Tế về các Quyền Dân Sự và Chính Trị (International Covenant on Civil and Political Rights, ICCPR). Đây là trường hợp tiêu biểu về hành vi phản động của một số nhân sự thuộc Bộ Công An, Viện Kiểm Sát, tòa án, trại giam và một số cơ quan truyền thông của nhà nước. Phản động vì nó: (1) đi ngược lại trào lưu tiến bộ của thời đại về tôn trọng quyền con người, và (2) vi phạm nguyên tắc “pacta sunt servanda” (cam kết thì phải thực thi) trong luật quốc tế về hiệp ước và công ước.
Thông tin nền
Ngày 31 tháng 7, 2023, công an tỉnh Trà Vinh bắt hai Ông Tô Hoàng Chương và Thạch Cương với cáo buộc “lợi dụng các quyền tự do dân chủ xâm phạm lợi ích của Nhà nước, quyền, lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân” — Điều 331 Bộ Luật Hình Sự. Hai người này, thuộc dân tộc bản địa Khmer Krom theo Phật Giáo Tiểu Thừa, từng tranh đấu cho quyền người bản địa và quyền tự do tôn giáo của người Khmer Krom. Ngày 20 tháng 3, 2024, Toà Án Nhân Dân Huyện Cầu Ngang xử Ông Cương 4 năm tù vằ ông Chương 3,5 năm tù. Ngày 23 tháng 5, 2024 Toà Án Nhân Dân Tỉnh Trà Vinh tuyên y án trong phiên xử phúc thẩm.
Một tổ chức đã nộp đơn khiếu nại với WGAD. Ngày 2 tháng 1, 2025, tổ công tác này của LHQ gửi văn thư yêu cầu nhà nước Việt Nam công nhận hoặc phủ nhận các thông tin trong đơn khiếu nại trong vòng 60 ngày. Nhà nước Việt Nam không hề hồi đáp.
Vi phạm các cam kết quốc tế
Ngày 10 tháng 7, 2025, WGAD đưa ra ý kiến đồng thuận với đơn khiếu nại rằng nhà nước Việt Nam đã giam giữ hai Ông Chương và Cương một cách tuỳ tiện vì:
- Nhà nước VIệt Nam không trưng dẫn được căn cứ pháp lý để giam giữ hai người này trong suốt 8 tháng để điều tra, vi phạm điều 9 của Tuyên Ngôn Nhân Quyền Phổ Quát (Universal Declaration of Human Rights, UHDR) và điều 9 của ICCPR.
- Hai người này bị bắt giam và bỏ tù vì thực thi các quyền con người được bảo đảm bởi các điều 19 và 20 của UHDR và các điều 18, 19 và 27 của ICCPR.
- Các phiên toà sơ thẩm và phúc thẩm vi phạm quyền được xét xử công bằng của hai người này, vi phạm điều 11 của UHDR và điều 14 của ICCPR.
- Việc bắt giam và bỏ tù mang tính cách phân biệt đối xử vì lý do tôn giáo và sắc dân, vi phạm các điều 2 và 7 của UHDR và các điểu 2 và 26 của ICCPR.
Xem văn bản tiếng Anh của WGAD: https://dvov.org/wp-content/uploads/2025/08/A_HRC_WGAD_2025_30-To-Hoang-Chuong-Thach-Cuong-1.pdf
Việt Nam xác nhận nghĩa vụ thực thi các cam kết về nhân quyền
Mọi quốc gia thành viên của LHQ đều mặc nhiên thừa nhận các quyền con người chiếu theo UDHR về nguyên tắc dù văn kiện này không mang tính ràng buộc pháp lý. Nhà nước Việt Nam tham gia LHQ năm 1977.
Để thể hiện quyết tâm hội nhập quốc tế, chỉ 5 năm sau đó nhà nước Việt Nam ký kết ICCPR, năm 1982. Các cam kết thuộc ICCPR mang tính cách ràng buộc theo luật pháp quốc tế.
Ngay trước khi dẫn đoàn đại diện nhà nước Việt Nam tham gia cuộc rà soát của LHQ ngày 7 và 8 tháng 7 vừa qua về thực thi ICCPR, Thứ Trưởng Bộ Tư Pháp Nguyễn Thanh Tịnh tái xác nhận cam kết của nhà nước Việt Nam về tôn trọng các điểu khoản của ICCPR, trong bài phỏng vấn tựa đề “Việt Nam luôn coi trọng và nỗ lực thực hiện các cam kết quốc tế về quyền con người”:
“Công ước quốc tế về các quyền dân sự và chính trị (Công ước ICCPR) là điều ước quốc tế đa phương quan trọng với số lượng các quốc gia tham gia đông đảo (173 quốc gia). Nội dung Công ước quy định các quyền gắn liền với các cá nhân từ khi sinh ra đến hết cuộc đời (quyền sống, quyền được bảo đảm an ninh, an toàn cá nhân, quyền tự do ngôn luận, quyền lập hội, quyền tín ngưỡng, tôn giáo, quyền tham gia quản lý xã hội…). Một số quyền trong Công ước ICCPR sau này được Liên hợp quốc phát triển thành những điều ước quốc tế riêng như quyền không bị tra tấn, quyền bình đẳng giới… Việt Nam đã gia nhập Công ước ICCPR vào ngày 24/9/1982.”
Nguyên tắc “pacta sunt servanda”
Đây là nguyên tắc căn bản áp dụng cho mọi bên ký hiệp ước song phương, đa phương hoặc công ước quốc tế. Hiểu nôm na là, hễ đã ký thì phải thực hiện đúng và đủ mọi cam kết trong đó. Đối với một nhà nước, thực hiện nghĩa là phải “nội luật hoá” – tức đưa vào luật quốc gia – các cam kết quốc tế. Trong trường hợp luật quốc gia mâu thuẫn với các cam kết quốc tế, thì cam kết quốc tế phải được ưu tiên áp dụng. Nguyên tắc này được Việt Nam xác nhận trong Luật Điều Ước Quốc Tế 108/2016/QH13 ban hành năm 2016. Xem: https://datafiles.chinhphu.vn/cpp/files/vbpq/2016/05/108_.signed.pdf
Cũng trong bài phỏng vấn kể trên, Thứ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Thanh Tịnh tái xác nhận nguyên tắc “pacta sunt servanda”:
“…Nghị quyết số 27-NQ/TW ngày 09/11/2022 của Hội nghị lần thứ 6 Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII về tiếp tục xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam trong giai đoạn mới (Nghị quyết số 27-NQ/TW) yêu cầu tiếp tục thể chế hóa, cụ thể hóa kịp thời, đầy đủ quan điểm, chủ trương của Đảng và quy định của Hiến pháp về quyền con người, quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân; nội luật hóa các điều ước quốc tế về quyền con người mà Việt Nam đã tham gia.”
Các vi phạm về UDHR
Bản Tuyên Ngôn Nhân Quyền Phổ Quát (UDHR) gồm 30 điều. WGAD xác định nhà nước Việt Nam khi bắt, giam và bỏ tù hai Ông Tô Hoàng Chương và Thạch Cương đã vi phạm các điều 2, 7, 9, 10, 11 và 19 của UDHR:
- Điều 2: Không phân biệt đối xử trong thực thi UDHR.
- Điều 7: Quyền bình đẳng trước pháp luật và được pháp luật bảo vệ bình đẳng không kỳ thị
- Điều 9: Không ai có thể bị bắt giữ, giam cầm hay lưu đầy một cách độc đoán.
- Điều 10: Quyền, trên căn bản hoàn toàn bình đẳng, được một toà án độc lập và vô tư xét xử một cách công khai và công bằng
- Điều 11: Nguyên tắc suy đoán vô tội cho mọi người bị cáo buộc hình sự
- Điều 19: Quyền tự do tư tưởng và biểu đạt quan điểm
Để tìm hiểu thêm, có thể xem bản dịch tiếng Việt của UDHR bởi nhà nước Việt Nam: https://thuvienphapluat.vn/van-ban/Quyen-dan-su/Tuyen-ngon-quoc-te-nhan-quyen-1948-65774.aspx
Các vi phạm về ICCPR
Công Ước Quốc Tế về các Quyền Dân Sự và Chính Trị (ICCPR) gồm 53 điều. WGAD xác định nhà nước Việt Nam khi bắt, giam và bỏ tù hai Ông Tô Hoàng Chương và Thạch Cương đã vi phạm các điều 2, 9, 14, 18, 19, 26 và 27 của ICCPR:
- Điều 2: Nguyên tắc quốc gia cam kết phải thực hiện đúng và đủ mọi điều khoản của Công Ước (nguyên tắc “pacta sunt servanda”)
- Điều 9: Quyền không bị bắt hoặc giam giữ vô cớ, tuỳ tiện
- Điều 14: Quyền bình đẳng trước toà án
- Điều 18: Quyền tự do tư tưởng, lương tâm và tôn giáo
- Điều 19: Quyền tự do về quan điểm và tự do biểu đạt
- Điều 26: Quyền bình đẳng trước pháp luật và được pháp luật bảo vệ một cách bình đẳng mà không có bất kỳ sự phân biệt đối xử nào
- Điều 27: Quyền của sắc tộc thiểu số có đời sống văn hoá, theo tôn giáo, và sử dụng ngôn ngữ riêng của họ
Để tìm hiểu thêm, có thể xem bản dịch tiếng Việt của ICCPR bởi nhà nước Việt Nam: https://moj.gov.vn/tttp/tintuc/Lists/CongUocQuocTe/Attachments/10/1.%20Cong%20uoc%20ICCPR%20-%20VN.pdf
Ghi chú: Bản dịch này có nhiều điểm sai, có vẻ do cố tình. Điều này đã được BPSOS nêu lên tại cuộc rà soát ICCPR đối với Việt Nam năm 2019 và năm 2025.
Đó là phản động
Như thế, mọi cá nhân, cơ quan chính quyền, và tổ chức ngoại vi của chính quyền liên can đến việc cáo buộc, bắt, giam, xử án, tuyên án tù, và nhốt tù đối với hai Ông Tô Hoàng Chương và Thạch Cương đã đi ngược trào lưu tiến bộ của thời đại vốn được đảng lẫn nhà nước cộng sản Việt Nam xác nhận. Căn cứ theo văn bản A_HRC_WGAD_2025_30 ngày 10 tháng 7, 2025 của WGAD, các đơn vị và cơ quan sau đây và những nhân sự hữu trách đã có hành vi, tư tưởng và khuynh hướng phản động:
- Bộ Công An, ít ra là đơn vị, cơ quan của Bộ Công An thực hiện việc bắt, tạm giam và nhốt tù hai người này
- Viện Kiểm Sát, ít ra là đơn vị cáo buộc họ theo Điều 331 của Bộ Luật Hình Sự
- Toà Án Huyện Cầu Ngang và Toà Án Tỉnh Trà Vinh
- Giới truyền thông nhà nước đã mô tả hai người này là phạm nhân trước khi họ bị toà xử
Loạt bài “Đó Là Phản Động” đưa ra các trường hợp cụ thể làm minh hoạ cho định nghĩa xác đáng thế nào và ai là phản động và chỉ ra những hành vi nào mang tính chất phản động dựa trên hai căn cứ: (1) Nhà nước Việt nam đã cam kết tôn trọng các nhân quyền phổ quát và (2)khi đã cam kết thì phải thực thi đúng và đủ.
Trường hợp của hai Ông Tô Hoàng Chương và Thạch Cương chỉ là một minh hoạ. Riêng WGAD đã có tổng cộng 58 văn bản ý kiến liên quan đến việc giam giữ tuỳ tiện ở Việt Nam. Xem: https://wgad-opinions.ohchr.org/Search/Search
Bài liên quan:
TinHoaThinhĐon 