Ts. Nguyễn Đình Thắng

Theo Machsong

Những bước tiếp theo có thể và cần thực hiện

Ngày 18 tháng 7, Uỷ Ban Nhân Quyền LHQ công bố bản nhận xét kết luận dài 16 trang gồm 62 phân đoạn từ phiên rà soát Việt Nam về thực thi Công Ước Quốc Tế về các Quyền Dân Sự và Chính Trị. Nội dung cho thấy uỷ ban này tin vào thông tin và dữ kiện do chính các nạn nhân cung cấp và nhìn thấu sự thật đằng sau các lời biện bác của đoàn đại diện nhà nước Việt Nam. Đây là thành quả đáng kể vì, thông qua một định chế nhân quyền LHQ, người dân đã ép nhà nước phải giải trình, dù là nói không đúng sự thật.

Cách nào để khai thác thành quả này?

Bước kế tiếp là lập hồ sơ về những lời giải trình sai sự thật của đoàn đại diện nhà nước Việt Nam. Ví dụ, khi bà Lê Thị Thu Hà đại diện Bộ Công An trả lời Uỷ Ban Nhân Quyền LHQ rằng tù nhân ở Việt Nam không ai bị biệt giam hoặc cùm chân, chúng ta chỉ cần trưng dẫn chứng cứ ngược lại — nói có sách mách có chứng. Về chi tiết, xin xem bài viết dưới đây đăng trên trang Facebook Đề Án Dân Quyền Việt Nam của BPSOS.

Không có gì tệ hại bằng biện bác sai sự thật để rồi phải đối mặt với các phản thí dụ rành rành, không thể chối cãi. Khi ấy, uy tín của người phát biểu và cả nhà nước mà họ đại diện xem như đổ sông đổ biển.

Nộp hồ sơ nơi đâu?

Uỷ Ban Nhân Quyền LHQ (UN Human Rights Committee) là đương nhiên. Tuy nhiên, họ đã chính thức hoàn tất nhiệm vụ sau phiên rà soát. Các thông tin nhận được họ sẽ ghi nhận để sử dụng khi Việt Nam báo cáo giữa kỳ, hạn chót ngày 18 tháng 7, 2028. Uỷ ban này không có thẩm quyền lên tiếng về từng trường hợp cụ thể vì Việt Nam không ký Nghị Định Thư Tuỳ Chọn (Optional Protocal) kèm theo công ước. Tuy nhiên, các thành viên của Uỷ Ban, đều là những chuyên gia nhân quyền, có thể chuyển thông tin cho những đồng nghiệp thuộc các bộ phận khác của LHQ để lên tiếng.

Tổ Công Tác về Giam Giữ Tùy Tiện (UN Working Group on Arbitrary Detention) có quyền lên tiếng cho những trường hợp đã có hồ sơ với họ. Họ có khá nhiều hồ sơ tù nhân lương tâm Việt Nam.

Báo Cáo Viên Đặc Biệt LQH (UN Special Rapporteurs) là các chuyên gia độc lập của LHQ về từng lĩnh vực — có tổng cộng 46 lĩnh vực nhân quyền có báo cáo viên đặc biệt. Chẳng hạn, hồ sơ của Ông Bùi Tuấn Lâm, một phản thí dụ trong bài viết dưới đây, liên quan đến các Báo Cáo Viên Đặc biệt về quyền tự do ý kiến và tự do biểu đạt.

Các chính phủ quan tâm nhân quyền như Hoa Kỳ, Canada, Đức, Anh, Úc, Liên Âu… Các chính phủ này làm báo cáo hàng năm về tình trạng nhân quyền ở một số quốc gia, trong đó có Việt Nam. Phần lớn các quốc gia này có một số định chế nhân quyền có thể lên tiếng và có biện pháp chế tài các thủ phạm vi phạm nhân quyền nghiêm trọng.

Các tổ chức nhân quyền quốc tế quan tâm đến các lĩnh vực nhân quyền chuyên biệt ở Việt Nam, như Ân Xá Quốc Tế, Human Rights Watch, CSW, FIDH, v.v. Các tổ chức này, nếu được cung cấp thông tin chính xác, có thể lên tiếng cho các hồ sơ cụ thể và tiếng nói của họ có ảnh hưởng quốc tế. Chẳng hạn, ngày 20 tháng 6, 2025, Human Rights Watch đã lên tiếng về hồ sơ của Ông Bùi Tuấn Lâm; họ sẽ dễ dàng tiếp tục lên tiếng để phản bác tuyên bố của bà Lê Thị Thu Hà.

Chính đương sự hoặc thân nhân. Họ có thể dùng thông tin để đối chất với giới chức hữu trách khi thực tế khác với lời khẳng định của đoàn đại diện nhà nước Việt Nam tại phiên rà soát bởi LHQ. Sự khác biệt chỉ có thể là: (1) các giới chức hữu trách phạm luật, (2) đại diện nhà nước Việt Nam đã báo cáo sai với LHQ.

====================

Quan chức Việt Nam cố ý qua mặt các chuyên gia nhân quyền liên hiệp quốc

Như chúng ta đã biết, trong hai ngày 7 và 8 tháng 7 năm 2025 vừa qua tại Geneva, Thuỵ Sĩ, các chuyên gia nhân quyền Liên Hiệp Quốc đã có các phiên trao đổi thuộc chu kỳ thứ tư về tình hình thực thi Công Ước Quốc Tế Về Các Quyền Dân Sự Và Chính Trị (International Covenant on Civil and Political Rights – ICCPR) tại Việt Nam với một số vị đại diện của quốc gia này.

Trả lời cho các chất vấn của các chuyên gia nhân quyền Liên Hiệp Quốc về vấn đề giam giữ tù nhân, đại diện Bộ Công An, bà Lê Thị Thu Hà đã khẳng định rằng: “về biệt giam và cùm chân của phạm nhân thì tôi KHẲNG ĐỊNH là không có việc đó ở trại giam của Việt Nam”.

Đây là một thông tin hoàn toàn sai sự thật với những gì đang xảy ra tại Việt Nam.

Chỉ cần tìm kiếm trên mạng Internet với cụm từ “bị biệt giam và cùm chân” thì chúng ta sẽ nhận được vô số thông tin về các trường hợp những tù nhân lương tâm đã từng bị các trại tù đặt dưới sự quản lý của Bộ Công An ra các quyết định kỷ luật bằng biện pháp hà khắc “đưa vào buồng kỷ luật và cùm chân”. Hình ảnh minh hoạ cho thông tin trong bài viết này chúng tôi chỉ xin dẫn ra hai trường hợp sau đây:

Ngày 26 tháng 3 năm 2024, Trại Giam An Điềm đã ra quyết định trong đó ghi rõ: “Giam tại buồng kỷ luật 10 ngày, cùm chân. Kể từ 17 giờ 15 phút, ngày 26 tháng 3 năm 2024 đến 17 giờ 15 phút ngày 05 tháng 04 năm 2024” đối với ông Hoàng Đức Bình, một tù nhân lương tâm hoạt động trong lĩnh vực bảo vệ môi trường.

Và mới hơn nữa, ngày 30 tháng 4 năm 2025, Trại Giam Xuân Lộc đã ra quyết định trong đó ghi: “Giam tại buồng kỷ luật 10 ngày (Kể từ 15 giờ 30 phút, ngày 30/04/2025 đến 15 giờ 30 phút, ngày 10/05/2025” đối với ông Bùi Tuấn Lâm, một tù nhân lương tâm hoạt động trong lĩnh vực bảo vệ nhân quyền.

Ngoài ra, trong cả hai quyết định kỷ luật này còn đưa ra các hình phạt bổ sung khác bao gồm hạn chế mua đồ ăn uống, hạn chế thăm gặp thân nhân trong thời gian từ hai đến ba tháng sau khi đã kết thúc 10 ngày bị giam tại buồng kỷ luật.

Không những vậy hiện nay, tại Khoản 1 và 2 Điều 34 trong Văn Bản Hợp Nhất số 13/VBHN-VPQH của Văn Phòng Quốc Hội phát hành ngày 24 tháng 2 năm 2025 hợp nhất Luật Thi Hành Án Hình Sự 2019 với một số văn bản pháp quy khác vẫn giữ quy định “ Giam tại buồng kỷ luật đến 10 ngày.[…] Trong thời gian bị giam tại buồng kỷ luật, phạm nhân không được gặp thân nhân và có thể bị cùm chân” đối với những phạm nhân vi phạm nội quy trại giam hoặc vi phạm pháp luật.

Cũng tại văn bản này, tại Điểm g, Khoản 2 Điều 30 thì quy định giam riêng (giam giữ biệt lập – biệt giam) đối với những người “thường xuyên vi phạm nội quy cơ sở giam giữ phạm nhân”.

Ngoài ra, tại Điều 30 Nghị Định số 118/2024/NĐ-CP là văn bản hướng dẫn thi hành Luật Thi Hành Án Hình Sự 2019 đã quy định rất dài và chi tiết về các cách thức giam người, cùm chân người trong buồng kỷ luật và giam người trong buồng giam riêng (giam giữ biệt lập – biệt giam).

Cần lưu ý rằng buồng kỷ luật là một loại phòng giam giữ được thiết kế với đầy đủ các tính năng nhằm tra tấn thể xác, khủng bố tinh thần và hạ thấp nhân phẩm con người một cách vô cùng vô nhân đạo được đưa ra với lý do “đảm bảo an ninh quốc gia”. Phòng giam này chật hẹp vừa đủ một người nằm. Phòng giam có gắn cùm chân. Giả xử không cùm chân thì cũng không còn chỗ nào khác đủ cho việc nằm ngồi trong đó. Người bị giam trong buồng kỷ luật không được vệ sinh thân thể và dọn các chất thải như nước tiểu và phân của mình trong suốt thời gian bị giam. Họ phải ăn ngủ cùng với các chất thải này trong điều kiện không có ánh sáng tự nhiên và nhân tạo.

Từ những căn cứ minh tường trên, chúng ta dễ dàng nhận thấy vị đại diện nhà nước Việt Nam đã cung cấp thông tin sai sự thật hoặc cố tình lừa gạt các chuyên gia nhân quyền của Liên Hiệp Quốc và biến cuộc trao đổi nghiêm túc thành trò đùa bỡn cợt!

Do vậy, không quá bất ngờ nhưng thật sự vô cùng lo ngại khi ngày 18 tháng 7 năm 2025, Uỷ Ban Công Ước đã phát hành bản kết luận đánh giá về tình hình thực thi công ước tại Việt Nam dựa trên kết quả các phiên trao đổi nói trên. Bản kết luận đã đưa ra hơn 60 vấn đề được tập hợp trong 57 phân đoạn đánh giá về sự vô cùng thất vọng của các chuyên gia Liên Hiệp Quốc đối nhà nước Việt Nam thực thi công ước này khi họ đã tham gia được 43 năm.

Với tư cách là người dân – người chủ của quốc gia, chúng ta phải dùng quyền của mình để yêu cầu bà Lê Thị Thu Hà và nhà nước Việt Nam phải nghiêm túc trong việc báo cáo với Liên Hiệp Quốc về tình trạng thực thi công ước của họ. Chúng ta không cho phép họ được bôi xấu thể diện quốc gia khi họ đã biến các phiên họp của Liên Hiệp Quốc trở thành sân khấu để họ trình diễn những màn nói dối và lừa gạt các chuyên gia Liên Hiệp Quốc. Đồng thời chúng ta cũng cần phổ biến cho mọi người cùng biết tình trạng này để cùng nhau nộp các bản báo cáo tới cho Liên Hiệp Quốc để rọi ánh sáng vào những góc khuất vi phạm nhân quyền ở Việt Nam.

Với các gia đình tù nhân lương tâm, đây là cơ hội để khiếu nại với nhà nước Việt Nam và nộp báo cáo với Liên Hiệp Quốc về tình trạng người thân của mình đã bị chính quyền Việt Nam giam giữ vô nhân đạo và hạ thấp nhân phẩm.

Chúng ta có đầy đủ những quyền đó bởi chúng đã được Liên Hiệp Quốc thiết lập trong chín công ước quốc tế nhân quyền. Ngoài ra, ngay trong bản Kết luận về tình hình thực thi ICCPR tại Việt Nam vừa nêu ở trên, Uỷ Ban Công Ước cũng đã nhắc nhở về các quyền này của chúng ta trong các phân đoạn số 60, 61 và 62.