Hiếu Chân

Theo Nguoi-viet

Câu chuyện nâng cấp quan hệ ngoại giao Việt Nam-Hoa Kỳ từ đối tác toàn diện lên đối tác chiến lược lại được bàn luận sôi nổi sau những phát biểu gần đây của ông Joe Biden, tổng thống Mỹ.

Cụ thể, trong mấy ngày qua Tổng Thống Biden đã ba lần đề cập tới triển vọng quan hệ với Việt Nam. Hôm 28 Tháng Bảy, tại một cuộc vận động tranh cử ở Freeport, tiểu bang Maine, ông cho biết ông nhận được điện thoại của “người đứng đầu” Việt Nam, “hết sức mong muốn” gặp ông trên đường ông đi dự hội nghị G20 và muốn nâng Hoa Kỳ thành một đối tác quan trọng ngang hàng với Nga và Trung Quốc.

Hôm 8 Tháng Tám, tại một cuộc gặp các nhà tài trợ cho chiến dịch tranh cử của mình tại thành phố Albuquerque, tiểu bang New Mexico, ông Biden cho biết: “Tôi sẽ sớm đi Việt Nam bởi vì Việt Nam muốn thay đổi quan hệ với chúng ta và trở thành một đối tác.”

Mới đây nhất, hôm 10 Tháng Tám, phát biểu với cử tri ở tiểu bang Utah, ông Biden tiết lộ cả Philippines, Việt Nam và Cambodia đều muốn có quan hệ mật thiết hơn với Hoa Kỳ vì họ muốn cho Trung Quốc biết rằng họ không đơn độc.

Một số nhà bình luận đã lập tức nắm lấy các phát biểu này và cho rằng, quan hệ Việt-Mỹ sắp thay đổi lên tầm mức mới, ngang với quan hệ Việt-Nga hoặc Việt-Trung; tuy nhiên chúng tôi chưa thấy lạc quan đến mức như vậy. Trái banh đang ở trên sân Việt Nam; sự thay đổi phụ thuộc vào tính toán của Hà Nội, trong đó yếu tố thể chế, ý thức hệ, sự tồn vong của đảng Cộng Sản nhiều khi được coi trọng hơn những lợi ích về kinh tế xã hội của quốc gia dân tộc.

Tuy tuyên bố làm bạn với tất cả các nước, nhưng Việt Nam sắp xếp quan hệ với thế giới thành nhiều cấp cao thấp khác nhau và đối xử tương ứng với từng cấp: quan hệ với Trung Quốc ở mức cao nhất, là “đối tác hợp tác chiến lược toàn diện,” với Nga, Ấn Độ và Nam Hàn là “quan hệ đối tác chiến lược toàn diện;” ở cấp thấp hơn có “quan hệ đối tác chiến lược” với Nhật Bản và 12 quốc gia khác; quan hệ với Hoa Kỳ nằm ở cấp thấp nhất, là “quan hệ đối tác toàn diện,” Việt Nam đối xử với Mỹ ngang tầm với Miến Điện hoặc Venezuela, chưa bằng quan hệ mà Việt Nam dành cho Malaysia hoặc New Zealand.

***

Việt Nam và Hoa Kỳ đã có quan hệ “đối tác toàn diện” hơn 10 năm. Một số nhà bình luận nói rằng, quan hệ Việt-Mỹ đã là đối tác chiến lược cho dù chưa được gọi bằng danh xưng như vậy. Ông Marc Knapper, đại sứ Mỹ tại Việt Nam, trích dẫn văn của nhà soạn kịch Anh William Shakespeare “hoa hồng gọi bằng cái tên nào thì vẫn ngọt ngào” để đồng thuận với khuyến cáo của ông Hà Kim Ngọc, thứ trưởng Ngoại Giao, cựu đại sứ Việt Nam tại Mỹ, không nên quá câu nệ vào tên gọi của mối quan hệ Việt-Mỹ. Song “chính danh mới định phận,” chỉ cần quan sát thái độ của Hà Nội ứng xử với Bắc Kinh và Washington trong cùng một sự kiện nào đó thì đủ biết bên nào khinh bên nào trọng.

Đến nay dù Washington nỗ lực rất nhiều để làm sâu sắc hơn mối quan hệ Việt-Mỹ mà Hà Nội chưa nhiệt tình đáp ứng. Hoa Kỳ, đặc biệt là chính quyền Joe Biden trong vài năm gần đây đã rất tích cực thúc đẩy quan hệ với Việt Nam bằng những hành động cụ thể: cử nhiều đoàn cao cấp nhất tới Hà Nội, gia tăng viện trợ từ vaccine ngừa COVID-19 đến tàu tuần tra biển. Cũng đáng kể là những việc Washington không làm, chẳng hạn như Mỹ không tỏ ra cứng rắn với tình trạng vi phạm tự do và nhân quyền ở Việt Nam, không cấm vận mà còn chịu thâm hụt nặng nề và kéo dài trong thương mại song phương do Hà Nội lạm dụng chính sách thị trường mở của Mỹ. Ông Donald Trump, cựu tổng thống, có lần nhận định trong việc lợi dụng Mỹ về thương mại, Việt Nam còn tồi tệ hơn Trung Quốc.

Mỹ chấp nhận nhân nhượng Việt Nam chẳng qua vì quyền lợi của Mỹ trong cuộc tranh giành ảnh hưởng với Trung Quốc, theo đó Việt Nam, nếu chưa là đồng minh của Mỹ thì cũng không nên là tay chân của Trung Quốc. Vài năm gần đây Washington coi Hà Nội là đối tác không thể thiếu trong việc thực hiện chiến lược Châu Á-Thái Bình Dương tự do và rộng mở. Tuy vậy, các giới chức cao cấp nhất của ngành ngoại giao Mỹ cho rằng Mỹ sẽ không buộc Việt Nam phải chọn phe, mà muốn Hà Nội tự do lựa chọn giải pháp phù hợp với quyền lợi của mình, với ý nguyện của người dân, phù hợp với luật pháp quốc tế.